7-Mavzu: Temir davri arxeologiyasi (4 soat) 1-mashg'ulot Reja: Temir davriga umumiy tavsifi. Urartu davlati madaniyati. Ckif va sarmat qabilalari madaniyati. Rossiya hududida ilk temir davri

Temir davri arxeologiyasi

• Reja:
• 1. Temir davriga umumiy tavsifi. 2. Urartu davlati madaniyati. 3. Ckif va sarmat qabilalari madaniyati. 4. Rossiya hududida ilk temir davri

Tayanch so’zlar

• Temir metalli, ikkinchi mehnat taqsimoti, ayirboshlash va savdo aloqalari, ko’chmanchi chorvachilik, Xett podsholigi, Urartu podsholigi, skiflar, sarmatlar, mozor-qo’rg’onlar, temir davri yodgorliklari

• www.arxiv.uz

«Temir davri» degan tushuncha arxeologiya faniga fransuz olimi Kristian Yurgensen Tomsen tomonidan XIX asrda kiritilgan.

• (1788-1865)

• www.arxiv.uz

Dehqonchilik – ilk temir davrida ishlab chiqarishning vujudga kelgan birinchi tarmog’i bo’lib, temir metalini ishlatilishi unda alohida o’rin tutgan

• www.arxiv.uz

Ishlab chiqarishning ikkinchi tarmog’i hunarmandchilik bo’lib, ilk temir davrida u dehqonchilikdan ajralib, alohida ixtisoslikka aylanadi. Hunarmandchilik asosan temirchilik kasbidan boshlanadi. Neolit davrining eng katta yutuqlaridan biri kulolchilikning kashf etilishi edi. Ammo bu xo’jalik ixtirosi dehqonchilik doirasida rivojlanadi.

• www.arxiv.uz

Теmir davri м.аvv. I ming yillikdan milodiy I asrgacha

• Yirik texnik kashfiyotlar

• Каshfiyotlari

• Irrigatsiya texnikasi,
• Dehqonchilikning rivojlanishi

• O’troq aholi sonining oshib borishi

• Ikkinchi mehnat taqsimoti –
• dehqonchilikdan hunarmandchilikning
• ajralib chiqishi

• Теmirchilik ustaxonasi
• Qo’l tegirmoni
• To’quv dastgohi
• Аrxitektura elementlari

• www.arxiv.uz

Теmir davri ijtimoiy munosabatlari

• temirdan foydalanish

• Ibtidoiy jamoani inqirozga keltirdi

• Jamiyatni tabaqalanishini tezlashtirdi

• Temirning qo’llanishi

• Dehqonchilikni
• chorvachilikdan
• to’liq ajratib
• yubordi

• Xususiy mulkni mustahkamladi;
• Boylar sinfini shakllanishiga olib keldi;
• Sinfiy jamiyatni keltirib chiqardi;
• Ilk shaharsozlik xususiyatlaridan biri
• bozor va mahsulot аlmashinuvani keltirib chiqardi.

• Natija

• Alohida shaxslarning
• Boyib ketishi

• Yerga egalik qilish

• Davlatning paydo bo’lishi

• www.arxiv.uz

Yevropadagi ilk temir davri madaniyatlari

• www.arxiv.uz

Urartu davlati ilk temir davridagi yirik podsholiklardan biri bo’lgan

• www.arxiv.uz

Urartu so’zi ossuriycha bo’lib, urartcha – Biaynili, Bibliyada – Ararat podsholigi nomi bilan yuritilgan. G’arbiy Osiyodagi qadimgi davlat (mil. avv. IX-VI asrlar).

• www.arxiv.uz

Hozirgi Armanistonning butun hududi, Turkiya va Eronning bir qismi qadimgi Urartu podsholigi hududini tashkil qilgan

• www.arxiv.uz

Poytaxti – Tushpa shahri bo’lgan (hozirgi Turkiyadagi Van shahri)

• www.arxiv.uz

Mil. avv. VI asr boshida Urartu Midiya tomonidan tor-mor etilgan va uning tarkibiga qo’shib yuborilgan

• www.arxiv.uz

O’rta Osiyoda ilk temir davri miloddan avvalgi I ming yillik bilan belgilanadi.

• www.arxiv.uz

Temir davriga oid o’nlab yodgorliklar Turkmaniston Respublikasining janubiy, O’zbekistonning Qashqadaryo va Zarafshon vohasi, Farg’ona vodiysi hamda Toshkent va Xorazm viloyatlari hududlarida o’rganilgan

• Temir davriga oid o’nlab yodgorliklar Turkmaniston Respublikasining janubiy, O’zbekistonning Qashqadaryo va Zarafshon vohasi, Farg’ona vodiysi hamda Toshkent va Xorazm viloyatlari hududlarida o’rganilgan

• www.arxiv.uz

Miloddan avvalgi I ming yillikning boshlariga oid yodgorliklardan 46 tasi Janubiy Turkmaniston hududlaridan topilgan. Anov, Yoztepa, Yelkantepa, Uchtepa, Cho’rnoq kabi qadimgi qishloq xarobalaridagi madaniy qatlamlar temir asriga mansubdir.

• www.arxiv.uz

O’zbekiston hududida ham ilk temir davriga oid bo’lgan ko’plab yodgorliklar topilgan. Afrosiyob, Daratepa, Ko’zaliqir, Uygarak, Chust, Dalvarzin, Oqtom, Kuchuktepa, Yerqo’rg’on, Sangirtepa yodgorliklari shu davrga mansubdir.

• O’zbekiston hududida ham ilk temir davriga oid bo’lgan ko’plab yodgorliklar topilgan. Afrosiyob, Daratepa, Ko’zaliqir, Uygarak, Chust, Dalvarzin, Oqtom, Kuchuktepa, Yerqo’rg’on, Sangirtepa yodgorliklari shu davrga mansubdir.

• www.arxiv.uz

• So’g’d

• Baqtriya

• Xorazm

• Shosh

• Farg’ona

• Qadimgi O’zbekiston dehqonchilik vohalari

• www.arxiv.uz