7-mavzu. Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma’naviy qadriyatlari. Jamiyat va tarix falsafasi. Reja

iborat  ekanligini  tan  olish  kerak.  X1X  asr  falsafasida  tarix  obyektiv,  insondan 

tashqaridagi  jarayon  sifatida  o’rganilib  shaxs  bu  jarayondan  chiqarib  tashlangan 

edi.  

Tarix esa konkret odamlarsiz yuz bermaydi. Chunki tarixda inson o’z mehnati, 

faoliyati,  kurashi,  sevishi,  azoblanishi,  o’y-fikrlari  bilan  ishtirok  etadi.  Har  bir 

odam tarixiy jarayonda ishtirok etar ekan, u yoki bu darajada iz qoldiradi. Ammo 

tarixiy  burilishlar,  ijtimoiy-iqtisodiy,  ilmiy,  madaniy-ma’rifiy  o’zgarishlar 

to’g’risida  fikr  yuritilganda,  asosiy  shu  jarayon  va  o’zgarishlarga  xazmati  singan 

ayrim birok tarixiy shahslar va mutafakirlarda. 

Har bir inson betakror, uning qilgan faoliyati ham jozibador.  

Hamma  odamlar  fan  bilan  shug’ullanib,  tarixiy  subyekt  sifatida  namoyon 

bo’lavermaydi,  biroq  tarixda  hamma  vaqt  konkret  shaxs  sifatida  ishtirok  etadi, 

muammolarni  hal  qilishda  u  yoki  bu  darajada  ishtirok  etib,  o’zi  qanday  bo’lsa, 

shunday  namoyon  qiladi.  Har  bir  shaxs,  yuqorida  aytganimizdek  kabi  tarixiy 

tajribalardan  foydalanib,  tarixda  ishtirok  etadi  va  kelajakka  zamin  tayyorlaydi. 

Biroq ularni o’z dunyoqarashdan kelib chiqib qabul qiladi, amalga oshiradi.  

Tarixiy jarayonlarni payqash hammaga ham nasib bo’lavermaydi. Ko’plar bu 

jarayonlarni  payqamaydilar  ham.  Buyuk  shaxslar,  salohiyatli  insonlar  bu