7-mavzu. Korxona (firma)ning iqtisodiy xavfsizligini tahminlash reja

7.2. Korxona xavfsizligiga tahdidlar


Korxona (firmaning) iqtisodiy xavfsizligi – mahmuriyat va personal tomonidan amalga oshirilgan huquqiy, tashkiliy-iqtisodiy va injener texnik tavsifdagi chora-tadbirlar tizimi tufayli vujudga keltirilgan hayotiy muhim iqtisodiy manfaatlarining ichki va tashqi xavf-xatarlardan himoyalanganlik holatidir.
Korxona turli yo’nalishdagi iqtisodiy xavfsizlik strategiyasini ishlab chiqadi. Ularning muhimlari quyidagilardan iborat:

• 
  mavjud yoki vujudga kelishi mumkin bo’lgan. Iqtisodiy tahdidlarni bartaraf yetish yoki oldini olishga yo’naltirilgan, masalan, axborot oqimlariga;
  
• 
  xavfsizlik ob’ektlariga noxush, salbiy tahsirlarni cheklovchi, masalan, tijorat sirini tashkil yetuvchi mahlumotlar;
  
• 
  riskni hisobga olgan holda innovatsion va investitsion siyosatni amalga oshirish oqibatida korxonaga yetkazilgan zarar yoki yo’qotishlarning o’rnini qoplash, ularni tiklashga qaratilgan xavfsizlik strategiyalari.
  

Korxona iqtisodiy xavfsizligiga tahdidlar ichida eng muhimlari iqtisodiy shpionaj va razvedka hisoblanadi. Mutaxassislarning hisobotlariga ko’ra AQSHda har yili xususiy firmalar iqtisodiy razvedka maqsadlari uchun 1,5 mlrd. dollardan ortiq mablag’ sarflaydilar. Yaponiya korporatsiyalari yesa shpionaj orqali boshqa mamlakatlarning texnika yutuqlari to’g’risidagi axborotlarning 40 foizga ega bo’lishadi. Ushbu yo’l bilan raqiblar bir-birlarining bozor strategiyalari, bitimlar, ishlab chiqarish rejalari to’g’risidagi mahlumotlarni yashirincha olishga harakat qiladilar. Yashirin tarzda saqlanayotgan mahlumotlarni hujjatlarni o’g’irlash, nusxa ko’chirish, aloqa kanallarini yashirincha yeshitish, tegishli xodimlarni sotib olish, ularga tahdid qilish, kompyuter, elektron hisoblash texnikasi tarmog’iga kirish va boshqa usullarini qo’llash yo’li bilan iqtisodiy shpionlik faoliyatini amalga oshiradilar.
Tadbirkorlar tijorat sirlarini sanoat shpionajidan, oshkora bo’lishdan himoyalash uchun quyidagilarni amalga oshiradilar:

• 
  ilmiy-texnikaviy yangilik va fchio’ko’edfktsh himoya qilish uchun ularni patentlashtirish mualliflik huquqini olish, tijorat siri hisoblangan mahlumotlarni aniqlash;
  
• 
  hujjatlar bilan ishlaydigan xodimlarni aniqlash, ro’yxatini tuzish, ularning faoliyatini muntazam nazorat qilish, axborot va mahlumotlar bilan ishlash tartibini belgilash hamda uning ustidan nazorat o’rnatish;
  
• 
  tijorat mahlumotlari va axborotlarini maxsus hisobga olish, ularni saqlash tartibini o’rnatish, nazorat ostida ko’paytirish hamda maxsus shaxslar kuzatuvida hujjatlarni yo’q qilish;
  
• 
  xodimlarni hujjatlar bilan ishlash va ularni himoyalash bo’yicha o’qitish, mashg’ulotlar o’tkazish, ko’rsatma, tavsiyalar berish, kundalik yeslatmalar qilish (7.1-chizma).