7-mavzu. Inson kapitali va inson taraqqiyoti (4 soat)

“Inson kapitali” va “inson taraqqiyoti”ga nazariy qarashlar. 
Iqtisodiy adabiyotida hozirga qadar 
“inson salohiyati”
atamasi tushunchasiga 
aniq tarif berilmagan. Uning o‘rniga, odatda, “xodimning mehnat salohiyati” 
tushunchasidan foydalaniladi. Mazkur tushuncha xodimning muayyan sharoitlarda 
o‘z ishlab chiqarish faoliyatida ma’lum natijalarga erishish hamda mehnat faoliyati 
jarayonida ishlab chiqarishdagi o‘zgarishlar natijasida paydo bo‘ladigan yangi 
vazifalarni hal etish uchun o‘zini takomillashtirishga qaratilgan jismoniy va 
intellektual xususiyatlari jamlanmasi xisoblanadi. 
Salohiyat – muayyan vazifalarni hal etish, qo‘yilgan maqsadlarga erishish 
uchun foydalanilishi mumkin bo‘lgan imkoniyatlar, manbalar, vositalar va 
hokazolarning jamlanmasi, alohida shaxs, jamiyat, umuman davlatning 
imkoniyatidir. 
Inson salohiyati deganda esa quyidagilar tushuniladi: 
• jismoniy salomatlik; 
• 
tabiiy va ishlab chiqarish muhitining noqulay ta’siriga 
chidamlilik
, uzoq 
muddatli kuch va asab zo‘riqishiga 
bardoshlik qobiliyati; 
• ijtimoiy-psixologik xususiyatlar:
tasavvurlarning barqarorligi, xotira, nutq, 
inson xarakteri, uning ijodiy qobiliyati, bilimlari va e’tiqodi, ijtimoiy tajribani 
egallash darajasi, ijtimoiy faollik; 
• ishlab chiqarish–iqtisodiy xususiyatlari
: malaka, ijtimoiy ta’lim darajasi, 
kasb tajribasi, tashabbuskorlik va ishbilarmonlik, bajarilayotgan ish sifati va 
tejamkorlik, xodimlar bilan o‘zaro munosabat, mas’uliyat, mehnat intizomi, 
texnika xavfsizligi qoidalariga rioya etish va hokazolardir (3.1 - rasm). 

---

7.3-rasm. Inson salohiyatining xususiyatlari 
Inson salohiyatining mohiyati samarali mehnat faoliyatining iqtisodiy asosi 
sifatidagi 
xodimning raqobatbardoshligi
hisoblanadi. Inson salohiyatiga ishlab 
chiqarishda ro‘y beradigan ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar, innovatsiya jarayonlari 
o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. 
Inson salohiyatining shaxsiy xususiyatlari psixofizik salohiyatni ham qamrab 
oladi. Bu insonning qobiliyati va moyilliklaridir. 
Inson qobiliyatlari
(3.2-rasm) 
uning ijodga moyilligi
 
va tafakkur salohiyatidir.
Ijodga moyillik
oldinga qo‘yilgan vazifani eng samarali hal etish yo‘lini 
topishga intilishdir.