7-mavzu. Inson kapitali va inson taraqqiyoti (4 soat)

7.5-rasm. Insonning mehnat jarayonidagi faolligi 
Odatiylik va faollikning qo‘shilishi insonda yuqori mehnat qobiliyatini 
shakllantiradi. Ijod va tafakkur qobiliyatlari qo‘shilib 
inson intellekti
hosil bo‘ladi. 
Yuksak unumli mehnatga qodirlik va intellekt shaxsning oliy imkoniyatlari – 
iste’dod va daholikni vujudga keltiradi. 
 Iste’dod
– inson qobiliyatining oliy darajasidir. 
Daholik 
iste’doddan daho 
shaxs o‘z faoliyati sohasida maktab, butun bir davrni yaratishga qodirligi bilan 
belgilanadi. 
Xodim o‘z salohiyati poydevoriga tayanib, kasb bilimlarini egallab va o‘z 
vazifalarini aniqlab asoslilikka ega bo‘ladi. 
Asoslilik
(kompetentlik) egallangan bilim va ko‘nikmalarni ishga solgan holda 
korxonada belgilangan maqsadlarga erishish qobiliyatidir. Asoslilmkning ichki 
(kasb malakasi) va (tashqi chetdan egallangan) manbalari mavjuddir (4-rasm). 
Инсон 
Эҳтиёжлар 
Манфаатлар 
Кўрсатмалар 
Мотивлар 
Мақсадлар 
Рағбатлар 
Қадриятлар 
Меҳнат жараёнида фаоллик 

---

7.6-rasm. Inson qobiliyati doirasida asoslilik 
 
Xodimning kasb asosliligi eng muhim sifatdir. Kasb asosliligi deyilganda 
muayyan mehnat jarayonida zarur bo‘lgan o‘ziga xos qobiliyatlar: maxsus bilim, 
ko‘nikmalar va mahorat tushuniladi.
Asoslilikning boshqa turlari ham mavjuddir. Masalan, funksiyaviy asoslilik 
texnologiyalar, marketinglar, moliya to‘g‘risidagi maxsus bilimlarni qamrab oladi. 
Yangi funksiyaviy bilimlarni egallash zarur malakaga erishishning garovidir. 
Harakatchanlik
(mobillik)– inson qobiliyatining yanab bir ko‘rinishidir. 
Xodimning bu sifati – uning ishlab chiqarishning o‘zgarib borayotgan sharoitlarda 
– ham bevosita mehnat funksiyalarini o‘zgartirshiga, ham ish joyini yangilashga 
tez moslashishga bo‘lgan qobiliyatidir. 
“Xodimning harakatchanligi” tushunchasiga nazariy jihatdan uch hil 
yondashuv kuzatiladi (5-rasm): 
Муомала (жамоада алоқа 
ўрнатиш ва биргаликда 
ишлашга қодирлик) 
Билимлар (таълим 
самаралари) 
Кўникмалар (таълим ва иш 
тажрибаси самаралари)