7-mavzu. Amir temur va temuriylar saltanati davrida markaziy osiyo xalqlari

7-mavzu. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR SALTANATI DAVRIDA MARKAZIY OSIYO XALQLARI (SIYOSIY, IJTIMOIY, IQTISODIY VA MADANIY HAYOT)


REJA:

1. 
   XIV asr o‘rtalarida Markaziy Osiyo. Siyosiy hayot.
   
2. 
   Amir Temur va Temuriylar saltanati davrida Markaziy Osiyoda ijtimoiy-iqtisodiy hayot.
   
3. 
   Amir Temur va Temuriylar saltanati davrida Markaziy Osiyoda madaniy hayot.
   

Tayanch so‘z va iboralar: siyosiy hayot, ijtimoiy hayot, iqtisodiy hayot, madaniy hayot, ichki va tashqi siyosiy munosabatlar, diplomatika, diplomatiya.
XIV asr o‘rtalarida Markaziy Osiyo. Siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy hayot. Nizomiddin Shomiyning “Zafarnoma”, Mu’iniddin Natanziyning “Muntaxab ut-tavorix”, Hofizi Abruning “Majmu at-tavorix” (boshqa nomi “Zubdat ut-tavorix”), “Temur tuzuklari”, Sharofiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma”, Mirzo Ulug‘bekning “Tarixi arba ulus” (“To‘rt ulus tarixi”), Abdurazzoq Samarqandiyning “Matla’ us-sadayn va majma’ ul-bahrayn” (“Ikki saodatli yulduzning chiqishi va ikki azim daryoning qo‘shilish yeri”), Mirxondning “Ravzat us-safo fi siyrat al-anbiyo va-l-muluk va-l-xulafo” (“Payg‘ambarlar, podsholar va xalifalarning tarjimai holi haqida jannat bog‘i”), Abdulla Nasrullohiy “Zubdat ul-asar”, Fazlulloh Ruzbehonning “Mehmonnomayi Buxoro”, Xondamirning “Habib us-siyar” asarlarida Amir Temur va Temuriylar davrida Markaziy Osiyodagi siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayot masalalarining yoritilishi.
Xuroson va Movarounnahr, Yettisuv, Oltoy, Sharqiy Turkiston, Tibet, Qozog‘iston va Turmaniston hududlari.
Movarounnahrda Amir Temurning markazlashgan davlatga asos solishi.Amir Temur qo‘shinining 1370-1377 y.y. Janubiy Qirg‘iziston yerlari, 1375 y. Ili vodiysi, 1377 y. Issiqko‘lga hujumi. Uning Janubiy Turkmanistonga yurishi. 1381y. kurtlar sulolasining bo‘ysundirilishi. Moxan, Kelatga yurish. Sarbadorlar davlatining istilosi.
Temurning Mo‘g‘uliston bilan harbiy-siyosiy munosabatlari. To‘xtamishxon bilan munosabatlari. 1389, 1391, 1394-1394 y.y. Eronga qarshi uch yillik (1386-1388 y.y.), besh yillik (1392-1396 y.y.), yetti yillik (1399-1404 y.y.) yurishlari. 1398 y. Xindistonga yurish. 1404 y. Temurning Turk sultoni Boyazid I va Misr sultoni Farajga qarshi yurishi. 1402 y. Anqara yonidagi jang. Temurning Bolqon aholisini Usmoniy turklar zulmidan qutqarishdagi roli. Yurtda mo‘g‘ul feodallari bosqinchiligining tugatilishi. Temurning G‘arb davlatlari bilan diplomatik munosabatlari. Xalq qo‘zg‘alonlari. (1383 y. Xitoyda, 1387 y. Isfaxonda, 1401 y. Bag‘dodda). Madaniyat, fan, adabiyot, san’at. Diniy munosabatlar. Xo‘ja Ahror va Mahdumi A’zam Dahbediy. Ularning izdoshlari.
Amir Temur davlatining ma’muriy tuzilishi. Davlatning o‘lkalarga bo‘linishi, ularni idora qilish. O‘lka hokimliklarining mustaqillikka intilishi. Yer egaligi turlari. Suyurg‘ol yer egaligi. Tarxon yer egaligi. Soliq tizimi. Dehqonlar va hunarmandlarning ahvoli. Savdo yo‘llari, xalqaro savdoning ahamiyati. Shaharlar qurilishi. Samarqand, Shahrisabz. A. Temur va islom dini.
Temuriylar davrida o‘zbek davlatchiligi. Ichki va tashqi siyosiy munosabatlar. Xuroson va Movarounnahr. A.Temur vafotidan so‘ng markazlashgan davlatning inqirozi. Shohrux davlati. Shohruxning Xurosonda mustaqil davlat tuzish uchun kurashi. Mavorounnahrda Ulug‘bek hukmronligi davri. Ulug‘bek davlatiga Sharqiy turkiston. Koshg‘arning qo‘shib olinishi. Issiqko‘l va Ili daryosi yaqinida mo‘g‘ul amirlari birlashgan qo‘shinlarning tor-mor qilinishi (1428 y.). Ulug‘bekning Dashti Qipchoqga yurishi va uning oqibatlari (1427 y.). Abusaid (1451-1469y.y.) hukmronligi davrida temuriylar davlatining birlashuvi. Abusaid o‘limidan so‘ng Movarounnahrdagi siyosiy vaziyat. Xurosondagi siyosiy vaziyat. Xusayn Boyqaro davlatining vujudga kelishi.
XV asr ikkinchi yarmida Temuriylar davlatidagi siyosiy vaziyat. Zahiriddin Muhammad Bobur siyosiy harakatlari.
Temuriylar davlatining boshqaruv tizimi. Yer va yer egaligi turlari. Suyurg‘ol yerlari. Tarxonlik yer egaligi. Temuriylar davlatida qishloq xo‘jaligining tiklanishi. Sug‘orish inshootlari. Soliq turlari. Hunarmandchilik tarmoqlarining taraqqiy etishi. Savdo aloqalari, pul muamalasi.