7-mavzu. Amir temur va temuriylar saltanati davrida markaziy osiyo xalqlari

3.Amir Temur va Temuriylar saltanati davrida Markaziy Osiyoda madaniy hayot.


Temuriylar davri ma’naviy madaniy hayoti to‘g‘risida gap borganda, dastavval, ona yurtimizda uyg‘onish davrining ikkinchi bosqichi bo‘lgan bu oltin asrda ilm- fanning nechog‘lik ravnaq topganligi haqida uning jahon ilmu urfoni taraqqiyotiga qo‘shgan bebaho hissasi haqida har qancha g‘ururlansak arziydi.
Temur va temuriylar davrida shaharsozlik sohasida katta yutuqlar qo‘lga kiritildi. Dabdabali saroylar, hashamatli maqbaralar, masjid va xonaqohlar qurildi.
Temuriylar davri madaniy hayotida Ulukbek davri alohida diqqatga sazovordir. Uning davrida Registon maydonida ulug‘vor madrasa va xonaqo barpo qilindi. Ulug‘bek davrida ilmi nujum (astronomiya, ilmi riyoziyot (matematika), tarix, kimyo va boshqa fanlar rivojlandi. Ulug‘bek madrasasi va rasadxonasi ilmiy hayotda katta rol o‘ynadi. Uning matematika va astronomiya sohasidagi yutuqlari o‘z zamonasi ilmi hayotida yuksak baholangan.
Temuriylar davri tarix sohasida ham yirik asarlar yaratildi. Nizomiddin Shomiy va Sharofiddin Ali Yazdiy “Zafarnoma”lari yozildi. Mirxondning “Ravzat us-safo” (“Jannat bog‘i”), Xondamirning “Habib us-siyar” (“Olijanob xislatlar kitobi”) kabi tarixiy asarlar dunyo yuzini ko‘rdi.
Temuriylar davri madaniy hayotning ko‘tarinkiligi bilan boshqa davrlardan ajralib turadi. Bu davr adabiy hayotida Qutb, Xorazmiy, Sayfi Saroiy, Haydar Xorazmiy, Durbek, Amiriy, Yaqiniy, Atoiy, Sakkokiy, Lutfiy, Navoiy, Bobur kabi shoirlarning o‘mini alohida qayd etish joizdir.
Temuriylar davri juda ko‘p san’at turlarining rivojlanishiga keng yo‘l ochib berdi. Jumladan, kitobat va hattotlik san’ati keng rivojlandi. Miniatyura san’ati ravnaqini alohida ta’kidlash mumkin. Taskiralarda musiqa va turli tomosha san’at turlari haqida ma’lumotlar bor.
Xulosa qilib aytish mumkinki, Temur va temuriylar davri ijtimoiy-siyosiy hayotda yuksalish ko‘zga tashlanadi. Bu taraqqiyot Amir Temurning o‘zaro nizolar va porakandalikni tugatib, markazlashgan davlatni barpo qilganligi bilan belgilanadi.