7 –Ma`ruza Standart noaniklikni a tur bo‘yicha bakolash. Ko‘p marta kuzatuvlar bilan bajarilgan bir nechta gurux bevosita o‘lchashlarning standart noaniqligini baholash

7 –Ma`ruza
Standart noaniklikni A tur bo‘yicha bakolash.
Ko‘p marta kuzatuvlar bilan bajarilgan bir nechta gurux bevosita o‘lchashlarning standart noaniqligini baholash.

Reja.
1. Standart noaniklikni baxolash

2. Standart noaniqlikni A tur bo‘yicha baholash


Standart noaniklikni baxolash

Noaniqlikni baholash og‘ir jarayon ham emas, sof matematik masala ham emas. Baholash o‘lchanadigan kattalikning tabiatini sinchiklab o‘rganishga, foydalaniladigan o‘lchash usuliga va metodikasiga bog‘liq. O‘lchash natijasi uchun ko‘rsatiladigan noaniqlik bahosining sifati va foydasi tushunchaga, kritik tahlilga va bu baholashni bajarayotgan odamning vijdoniyligiga bog‘liq bo‘ladi.

Kirish kattaliklarining standart noaniqliklari kattalik to‘g‘risidagi ma’lumotning turiga va kattalik qiymatining (statik yoki nostatik) o‘zgarishi mumkinligiga qarab, A tur yoki V tur bo‘yicha baholanadi.
Agar kattalik to‘g‘risidagi ma’lumot (axborot) statik, ya’ni ko‘p marta o‘lchash yoki sinashlar yo‘li bilan eksperimental olingan bo‘lsa, bu holda kirish kattaliklarining standart noaniqliklari A tur bo‘yicha baholanadi.
Agar kattalik to‘g‘risidagi ma’lumot nostatik, ya’ni ushbu o‘lchash davomida baholanmagan bo‘lib, qandaydir mustaqil baholash natijasida olingan (kattalikning o‘zlashtirilgan qiymati) bo‘lsa, bu holda kirish kattaliklarining standart noaniqliklari V tur bo‘yicha baholanadi.
Agar kirish kattaligining bahosi bir marta kuzatish bo‘yicha, etalonga qiyoslab, kam noaniqlik bilan kalibrlangan muayyan o‘lchash vositasi yordamida olingan bo‘lsa, bu holda baholash noaniqligi - bu asosan, birlik o‘lchamini qayta tiklash noaniqligi, ya’ni etalonning noaniqligi bo‘ladi.
O‘lchash vositalarining hammasi ham kalibrlash to‘g‘risidagi guvohnoma yoki darajalash xarakteristikasi bilan ta’minlana bermaydi. Ammo o‘lchash asboblarining ko‘pchiligi ishlab chiqilgan standart bo‘yicha yaratiladi. Odatda standartda metrologik talablar, ko‘pincha, “ruxsat etilgan eng katta xatoliklar” ko‘rinishida yoziladi. Ushbu o‘lchash vositasi bunday xatoliklarga muvofiq bo‘lishi lozim.