7-маъруза Мавзу: Шаҳар кўчалари ва йўлларини қуриш ва ишлатиш асослари

• Охирги босқичда босим 0,6-0,8 МПа (қумларни зичлаштиришдан ташқари) бўлиши керак, бу грунтлар учун босим ҳамма босқичларда 0,2-0,3 МПа бўлиши керак. Зичлаштирилаётган грунт қатламини қалинлигини кучланишни тарқалиш қонуниятига асосан белгиланади. Юкни тасирини чегаровий чуқурлиги амалда (3÷3,5) D атрофида бўлади.
• Кучланиш йўл пойини юқорисида энг катта қийматага эга, чуқурлик ошиши билан тез камаяди. Грунтнинг зичлаштириладиган муқобил катлами юкни таъсири тарқаладиган чуқурликдан кичик бўлиши керак, чункий, акс холда кучланишни қиймати кам бўлгани учун зичлаштирилаётган қатламни остки қисмида, грунтни зичлигини керакли миқдорга эришилмайди.

• Грунтларни зичлаштириш доимо қатламлаб олиб борилади. Шунинг учун ҳар бир зичлаштирилмоқчи бўлган қатламни остида аввал зичлаштирилган грунт яъни керакли даражада қаттқ асос, бўлади. Агар бу асос юк таъсир қилувчи чуқурликдан кам чуқурликда жойлашган бўлса, унда у кучланишни грунтда тарқалишига сезиларли таъсир қилади. Қаттиқ асос кучланишни чуқурлик бўйича тенглаштиради. Зичлаштирилган асос яқин жойлашганда кучланиш зичлаштириладиган грунт қатламини юқори қисмида унга тенглашади.
• Шундай қилиб, юкни таъсири тарқаладиган зонадан ташқари, куч текис тарқаладиган бошқа зонани ажратиш мумкин. Бу зона фаол деб аталади, уни чуқурлиги – фаол зонани чуқурлиги дейилади.

• Фаол худуднинг чуқурлиги асосан штамп диаметри D га, яъни зичлаштирадиган машинани ишчи органини грунт юузасидаги кўндаланг ўлчамига боғлиқ бўлади. Штамп ўлчамидан ташқари, фаол зонани чуқурлигига контак босимини қиймати ва кучланиш холатини ўзгариш тезлиги таъсир қилади.
• Яхши шароитларда, яъни бўлганда контак босими мустаҳкамлик чегерасига яқин юк таъсир қиладиган вақтда, кучланишни тўлқини, бу чуқурликка етиб қолмасдан, унда зичлаштириш жараёнини ривожлантириш учун керакли вақтда кучланиш холатини юқори даражасини ҳосил қилсин. Энг яхши шароитда фаол қатламни чуқурлиги 2 D га яқин бўлганда бўлади. Назари тадқиқотлар ва амалий тажрибалар ёрдамида зичлаштирилаётган қатламни қалинлигини 1,5-2 марта фаол зонани чуқурлигидан кам олиш кераклиги аниқланган.