7-маъруза ўлчаш хатолари тўҒрисида тушинчалар

Геодезияда қўлланадиган ўлчав бирликлари

Мамлакатимиздаги чизиқли ўлчашлар метрик ўлчов тизимида бажарилади. Бунда ўлчов бирлиги метр бўлади. 1 метр (м) ли узунликда 10 дециметр (дц), 100 сантиметр (см) ёки 1000 милиметр (мм) жойлашади. Миллиметрни мингдан бир қисм микрометр (мкм) га тенг.
Жойдаги масофа узунлиги узунлиги кўп холларда километр (км)ларда ифодаланади: 1000 метр 1 км га тенгдир.
Баландлик (вертикал масофа) қийматлари хам метрик ўлчов тизимида бажарилади.
Ясси текисликдаги бурчакларнинг ўлчов бирлиги градус тизими бўлади. Тўлиқ доирани 360º дан бир қисми 1 градус (1º)га тенг. 1ºда 60та градус минути ( ), да 60та градус секунди ( ) бор.
Бурчак қийматлари радиан ўлчов бирлигида хам ифодаланиши мумкин.
доира узунлиги радианга тенгдир. радиан ва градус тизимлари бўлакларининг муносабати қуйидагича:

Бир қатор давлатларда (АҚШ, Германия, Франция ва бошқ) бурчак ўлчашда децимал (метрик) тизим қўлланади.^{1 2}
Бунда тўлиқ доранинг 400дан бир қисми бирлик сифатида олинади. Бу ўлчав бирлиги гон (аваллари град) деб номланади. Гон бирлиги қуйидагича талқин қилинади:

1 гон =1000 сантиган(сгон) =1000 миллигон (мгон).
Гон тизими хорижий электрон тахеометрларнинг бурчак ўлчаш доираларида қўлланади.
Худуд юзасини ўлчов бирлиги квадрат метр (кв м)бўлади. кичикроқ худудлар учун сотих (100 кв.м), катта худудлар учун гектар (га) бирликлари қўлланади. .
Геодезик қийматларни ўлчаш ва ҳисоблашларда вақт, оғирлик, харорат катталиклари хам қўлланиши мумкин.
Вақт бирлиги секунд, оғирлик бирлиги халқаро килограмм, харорат бирлиги Цельсий шкаласидаги градус ) бўлади.
Атмосфера босиминиўлчашда ўлчов бирлиги мм симоб устуни (мм. см. уст) ёки миллибар (мб) бўлади.
Баъзи хаво босимини ўлчаш асбобларида хақаро бирлик тизими (СИ)га мос тарзда паскаль(Па) каталиги қўлланади. 1 мм симоб устуни 133,322 Па га тенг бўлади.