1
7-LABORATORIYA ISHI
METAMORFIK TOG‘ JINSLARINI TASHQI ALOMATLARIGA
QARAB ANIQLASH VA TA’RIFLASH
1.
Laboratoriya ishining maqsadi
Metamorfik tog‘ jinslarini tashqi alomatlariga qarab aniqlash va ta’riflash
2.
Laboratoriya ishida foydalanish uchun materiallar va uskunalar:
-
Metamorfik jinslar kolleksiyasi (tarqatma material);
-
bolg’a;
-
lupa;
-
qalamtarosh;
-
shisha plastinka;
-
laboratoriya ishlari uchun daftar.
3. Umumiy ma`lumotlar
7.1. Metamorfik jinslarning hosil bo‘lish sharoitlari
Er po‘stida joylashgan tog‘ jinslari vaqt o‘tishi bilan o‘zining kimyoviy
tarkibini o‘zgartirmasdan turib struktura va xossalarini keskin o‘zgartirishi
mumkin. Bunday o‘zarishlarning sababi - yuqori
bosim va harorat hamda
minerallashgan suvlar ta’siridir. Metamorfizmga magmatik jinslar ham,
cho‘kindi jinslar ham uchrashi mumkin. Metamorfizmning
yaqqol misoli -
yaxlit magmatik jinslarning peridotitga, o‘zining
tarkibida ingichka tolali
mineral – asbestga ega bo‘lgan qatlamli jinslarning esa serpentinitga
aylanishini ko‘rsatish mumkin.
Metamorfizm
deganda termodinamik sharoitlarning (birinchi
navbatda
harorat va bosim) kuchli o‘zgarishini keltirib chiqaruvchi turli endogen geologik
jarayonlar ta’sirida tog‘ jinslarning o‘zgarishi va qayta o‘zgarishi tushuniladi.
Metamorfizmga barcha genezisdagi - cho‘kindi, magmatik va metamorfik tog‘
jinslari uchrashi mumkin. Birlamchi tog‘ jinslarining o‘zgarish darajasi
(metamorfizm darajasi) turlicha – jinslarning tarkibi va ko‘rinishi uncha sezilarli
bo‘lmagan holdan to‘liq o‘zgarishigacha etadi.
Metamorfik tog‘ jinslari er yuzasida ham, er po‘stining chuqurligida ham
keng tarqalgan. Ular qadimiy tokembriy
qalqonlari maydonlarida, o‘zgacha
yoshdagi burmali viloyatlarda hamda platformali mintaqalar fundamentining
tuzilishida ishtirok etuvchi magmatik hosilalar sifatida rivojlangan.
2
Metamorfik jinslar tarkibi va strukturasi bo‘yicha
juda ham turli-tuman
bo‘lib, ularda bir qator qimmatli foydali qazilmalar: oltin, uran, molibden,
volfram, temir, qimmatbaho va texnik toshlar, keramik xom ashyo uchraydi. Turli
gneyslar,
marmarlar, slanetslar ajoyib qurilish va bezak materiallari hisoblanadi.
Metamorfik jinslarning xarakterli belgilari bo‘lib klivaj va budinaj
hisoblanadi.
Klivaj
–
bu bosim yo‘nalishiga perpendikulyar mo‘ljallangan tog‘
jinslarining darzlanishidir. Klivaj darzliklari tog‘ jinslarining
qatlamlanishini
nomuvofiq kesib o‘tadi.
Budinaj
- bu qatlamli tog‘ jinslari yoki tomirlarning
qatlam yoki tomirlar yo‘nalishi bo‘yicha, ba’zan
bir-biri bilan ingichka
bo‘yinchalar bilan bog‘langan muayyan shishlar yoki linzalarga bo‘linib
ketishidir.