7. bap. JetiLİsken konkurensiYa bazarlari

7.6. Konkurensiya jaǵdayında firmalarda ónim islep shıǵarıw kóleminiń ózgerisine salıqtıń tásiri.

İslep shıǵarılǵan ónimge salınatuǵın salıq (bir firma ushın) ónimniń bazar bahasına tásir jasamaydı dep qabıllaymız. Bul salıq firmanıń ónim islep shıǵarıw kólemin azaytadı. Firmanıń dáslepki shekli shıǵınlar sızıǵı MS₁, hár bir birlik ónimge salınǵan salıq muǵdarı t bolsın. Bul jaǵdayda salınǵan salıq shekli sızıqtı MS₂ ge ózgertedi (8-súwret):

Sonday-aq salınǵan salıq muǵdarı ortasha ózgermeli shıǵındı t- muǵdarǵa joqarılatadı.



8-súwret.
Bul jerde P₁- bazar bahası.
8-súwrettegi grafikten tómendegi eki juwmaqqa keliwimiz múmkin: birinshiden, eger salıq firmanıń shekli dáramatınan kishi bolsa ol shekli shıǵını hám salıqtıń qosındısı (MC₁+t) ónimniń bahasına (P₁) teń bolatuǵınday muǵdardaǵı ónimdi (q₂) islep shıǵarıp paydanı maksimumlastıradı. Firmanıń óndiris kólemi q₁ den q₂ ge azayadı ekinshiden, egerde salıqtıń muǵdarı firmanıń shekli dáramatınan joqarı bolsa, ortasha ózgermeli shıǵınlar - minimal ózgermeli shıǵınlar ónimniń bazar bahasınan joqarı bolǵansha kóteriledi. Bunday jaǵdayda firmalar ónim óndiriwdi toqtatadı. Egerde salıq tarawdaǵı barlıq firmalarǵa salınsa hár bir firma ónim óndiriw muǵdarın azaytadı, al bazar
bahası belgili bir muǵdarda joqarılaydı.
Demek, salıq konkurent óndiriwshilerge salınsa bazar bahası salıqtıń muǵdarınan az dárejede kóteriledi hám bunıń aqıbeti óndiriwshilerge de, qarıydarlarǵa da tásir jasaydı. Al monopoliya jaǵdayında baha salıqtıń muǵdarına teń dárejede ósedi.

9-súwret

7.7 Jetilisken konkurensiya jaǵdayında bahanı baǵdarlaw

Ulıwma turmıs-jaǵdaydı (tutınıwshılar hám óndiriwshilerdi qosa) jaqsılaw ushın mámleket baha siyasatın, yaǵnıy bazar bahasına tásir etiw arqalı konkurent bazarlarǵa aralasadı.
Retlestirilmegen konkurent bazarlarda tutınıwshılar hám óndiriwshiler bazar bahasında tovar hám xızmetlerdi satıp aladı.hám satadı. Biz bilemiz, ayırım tutınıwshılar ushın tovardıń bahalılıǵı usı bazar bahasınan da joqarı bolıwı múmkin hám ol bul tovarǵa kóbirek tólewge qayıl. Nátiyjede ol tólegen baha menen tólewge qayıl bolǵan baha ayırmasınday utısqa iye boladı.