|
Umumxo‘jalik ahamiyatiga ega bo‘lgan boshqa operatsiya
xarajatlari
'
Korxonalarning boshqa operatsiya xarajatlari quyidagilardan iborat:
- kadrlar tayyorlash va ularni qayta tayyorlash xarajatlari (yangi
tashkil etilayotgan korxonada ishlash uchun normalar doirasida va
ulardan ortiqcha kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash bundan
mustasno);
- loyiha va qurilish-montaj ishlarida chala ishlarni bartaraf etish
xarajatlarini qoplash, shuningdek, obyekt qoshidagi omborgacha
transportda
tashish
chog‘idagi
shikastlanishlar
va
buzilishlar,
korroziyaga qarshi himoya nuqsonlari tufayli kelib chiqqan taftish
xarajatlari (asbob-uskunalarni qismlarga ajratish) va shunga o‘xshash
boshqa xarajatlar yetkazib beruvchi va ishlarni bajarish shartlarini
buzgan yuridik shaxslar hisobiga mazkur xarajatlar chala ishlar
shikastlanish yoki zarar ko‘rish uchun javobgar bo‘lgan yetkazib
beruvchi yoki
boshqa korxonalar hisobiga undirilishi
mumkin
bo‘lmagan darajada amalga oshiriladi;
- maslahat va axborot xizmatlariga haq to‘lash, shu jumladan
korxona mulkdorlaridan birining tashabbusi bo‘yicha o‘tkaziladigan
auditorlik xizmatlariga haq to‘lash;
- o ‘zining
xizmat
ko‘rsatuvchi
ishlab
chiqarishlari
va
xo‘jaliklami saqlashdan ko‘rilgan zararlar;
-
salomatlikni
muhofaza qilish
va xodimlaming
ishlab
chiqarish jarayonida bevosita qatnashuvi bilan bog‘liq bo‘lmagan dam
olishlami tashkil etish tadbirlari;
-
korxona tomonidan mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq
bo‘lmagan
ishlar
va
xizmatlami
(shahar
va
shaharchalarni obodonlashtirish ishlari, qishloq xo‘jaligiga yordam berish va boshqa xil
ishlarni) bajarish xarajatlari;
- kompensatsiya va rag‘batlantirish tusidaga to‘lovlar (vaqtincha
mehnat
layoqatini
yo‘qotgan
taqdirda
qonun
hujjatlari bilan
belgilangan, haqiqiy ish haqi miqdorigacha qo‘shimcha haq va
boshqalar);
-
ish haqini hisoblashda hisobga olinmaydigan to‘lovlar va
xarajatlar (qonunchilikka muvofiq bolani ikki yoshga to‘lgungacha
320
parvarish qilish bo‘yicha har oylik nafaqani to‘lash bo‘yicha xarajatlar;
pensiyaga ustamalar; pensiyaga chiqayotgan mehnat faxriylariga bir
yo‘la to‘lanadigan nafaqalar; xodimlarga to‘lanadigan moddiy yordam);
- sog‘liqni saqlash obyektlari, qariyalar va nogironlar uylari, bolalar
maktabgacha
tarbiya
muassasalari,
sog‘lomlashtirish
lagerlari,
madaniyat va sport obyektlari, xalq ta’limi muassasalari, shuningdek,
uy-joy fondi obyektlari ta’minotiga (shu jumladan barcha turdagi
ta’mirlash ishlarini o‘tkazishga amortizatsiya ajratmalari va xarajatlami
ham qo‘shgan holda) joylardagi davlat hokimiyati organlari tomonidan
belgilangan normativlar doirasidagi va ulardan ko‘proq xarajatlar;.
-
vaqtincha to‘xtatib qo‘yilgan ishlab chiqarish quwatlari va
obyektlarning saqlash xarajatlari (boshqa manbalardan qoplanadigan
xarajatlardan tashqari);
- bank va depozitariy xizmatlariga to ‘lovlar;
- ekologiya, sog‘lomlashtirish va boshqa xayriya jamg‘armalariga,
madaniyat, xalq ta’limi, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy ta’minot, jismoniy
tarbiya va sport korxonalari, muassasalari va tashkilotlariga badallar;
-
budjetga majburiy toMovlar, soliqlar, yig‘imlar, amaldagi
qonunchilikka
muvofiq to‘lanadigan
va
korxona xarajatlariga
qo‘shiladigan maxsus budjetdan tashqari jamg‘armalarga ajratmalar;
- zararlar, jarimalar, penyalar (bekor qilingan ishlab chiqa
rish buyurtmalari bo‘yicha yo‘qotishlar; moddiy boyliklarning tabiiy
yo‘qolishi normalari doirasidagi va normalardan ko‘proq, bevosita
ishlab chiqarish jarayoniga tegishli bo‘lmagan yo‘qotishlar hamda
kamomadlar; sud xarajatlari; to‘lanishi shubhali qarzlar bo‘yicha
zaxiraga ajratmalar va boshqalar);
- boshqa operatsiya xarajatlari.
XULOSA
Xarajatlar va foyda bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Sarmoya, insoniy yoki moddiy resurslarni sarf qilmasdan daromad olish mumkin emas. Foyda darajasini oshirish uchun xarajatlarni to'g'ri hisoblash va tahlil qilish kerak. Turli xil tasniflar mavjud, ammo ularning eng muhimi xarajatlarni sobit va o'zgaruvchanlarga bo'lishdir. Birinchisi mahsulot hajmiga bog'liq emas va ish sharoitlarini ta'minlash uchun mavjud. Ishlab chiqarishning o'sish sur'atlariga mutanosib ravishda ikkinchi o'zgarish. Xarajatlar Siz hisob beriladigan resurslarning har qanday xarajatlarini nomlashingiz mumkin. Tovarlar yoki xizmatlarni ishlab chiqarish uchun bevosita zarur bo'lgan xarajatlar hisobga olinadi ishlab chiqarish xarajatlari. Xarajatlarning mohiyati deyarli hamma uchun intuitivdir, ammo iqtisodiy fanlarning harakatlarining katta qismi ularni baholash, hisoblash va taqsimlashga sarflanadi. Buning sababi, har qanday jarayonning samaradorligini baholash bu natija bilan bog'liq xarajatlarni taqqoslashdir.Iqtisodiy nazariya uchun xarajatlarni o'rganish ularning turiga, kelib chiqishi, maqolalari va jarayonlariga qarab ularni aniqlash va tasniflashni anglatadi. Iqtisodiy amaliyot nazariya tomonidan taklif qilingan formulalarga aniq raqamlarni kiritadi va kerakli natijani oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
