6-sinf Fizika Sana: “A” 201 y. “B” 201 y. “V” 201 y. Darsning mavzusi: Kirish

Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni tabiatga bo’lgan muhabbatini o’yg’otish, Tabiatni asrab avaylashga o’rgatish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish,nutq madaniyatini o’stirish.

II.Dars turi: Maruza

III.Dars jixozi: Mexanika-1 jamlanmasi Rasmli plakatlar

IV. Darsning xronologik tuzilishi:

№	Dars bosqichlari	Vaqt
1	Tashkiliy qism	3
2	O’tilgan mavzuni so’rash	10
3	Yangi mavzuni tushuntirish	15
4	Darsni mustaxkamlash	10
5	Uyga vazifa.	2

Darsning borishi

1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish.Yuqlama qilish.Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish

2. O’tilgan mavzu bayoni: Takrorlash

3.Yangi mavzuning bayoni:

Yuqorida ko'rilgan barcha mexanizmlar biror ishni bajarishda foydalaniladi. Ularda biz mexanizmlarning kuchdan yutuq berishi haqida gapirib o'tdik. Qiziq, ulardan qaysilari ishdan yutuq berar ekan? Yoki hammasimi?

1-rasm.
Buni qiya tekislik misolida ko'raylik. Qiya tekislik bo'ylab yukni ko'tarishda

F₁ = bo'lishi ko'rsatilgan edi. Bunda yukni ko'tarishda kichik kuch talab qilinishi evaziga ko'p yo'l bosish zarur bo'ladi (1-rasm). Chunki 5 masofa h dan katta:

Bundan yukni qaysi yo'l bilan yuqoriga olib chiqmaylik, bajarilgan ishlar teng bo'lishi kelib chiqadi. Demak, qiya tekislik ishdan yutuq bermaydi. Balki richag ishdan yutuq berar? Rasmdan ko'rinadiki, richagning kichik yelkasiga qo'yilgan yukni s₂ masofaga siljitish uchun katta yelkaga qo'yilgan F kuch Sj masofani o'tishi kerak. Demak, richagda ham kuchdan olinadigan

yutuq masofadan yutqazish evaziga bo'lar ekan. Bu holda bo'ladi (2-rasm).

Bajarilgan ish uchun yoki А₁ = А₂. Richag ham boshqa mexanizm kabi ishdan yutuq bermaydi. Richag qonunini kashf etgandan so'ng juda ruhlanib ketgan Arximed «Menga tayanch nuqtasini bering, men Yerni ko'taraman» deb aytganligi haqida afsona bor. Nazariy jihatdan olganda juda uzun yelkali richag bilan Yer og'irligiga teng kuch hosil qilish mumkin. Lekin richagning kichik yelkali uchi Yerni 1 sm ga ko'targanda, katta yelkali uchi kosmosda shunday katta aylana yoyini o'tishi kerakki, buning uchun Arximed 1 m/s tezlik bilan yursa, million yil kerak bo'lar edi!

2-rasm

Mexanizmlardan foydalanishda ishlarning tengligi

shunday yo'l bilan ko'char blok ham yutuq bermasligini isbotlash mumkin. yukni h balandlikka ko'tarish uchun blokdan arqon uchini 2 h masofaga ko'tarish zarur. Ko'char blokda kuchdan 2 marta olinsa-da, masofadan 2 marta yutqiziladi. Natijada ko'char blok ham ishdan yutuq bermaydi.

Shunga o'xshash yo'llar bilan boshqa oddiy me­xanizmlar ham ishdan yutuq bermasligini isbotlash mumkin.