6-sinf. Botanika 7-dars: gul

Shuvoq turkumiga mansub o‘simliklar chorvachilikda o‘ziga xos o‘rinni egallaydi.

O‘zbekistonda shuvoqning 39 turi uchraydi. Bular bir yillik hamda ko‘p yillik o‘tlar va yarim butalardir.

Oq shuvoq, turon shuvog‘i (qora jusan), yovshan shuvoq kabi turlari O‘zbekistonda keng tarqalgan. Yozning quruq va jazirama kunlarida shuvoqda «yozgi tinim» davri boshlanadi. Kuz kelgach, shuvoqlar yana o‘sa boshlaydi. Sentabrning ikkinchi yarmida gullaydi. Shuvoq savatchalari ro‘vak xilidagi to‘pgulga o‘rnashgan. Savatchalarning har birida 5–7 tadan ikki jinsli tilsimon gullar bo‘ladi. Mevasi oktabrning oxiri yoki noyabrning boshida pishadi va to‘kiladi.

Cho‘l o‘tloqlaridagi shuvoqlar qorako‘1 qo‘ylari va tuyalarning kuzgi hamda qishki asosiy ozig‘idir. Shuvoqlarni o‘rib qish uchun xashak g‘amlanadi.

Shuvoqlar bebaho shifobaxsh o‘simlik hamdir. Bunga misol qilib, ermon shuvog‘ini ko‘rsatsa bo‘ladi. Uning bargi, poyasi va to‘pgulidan tayyorlangan dorilar ilmiy tabobatda kasalliklarni davolashda ishlatiladi.

Tabiiy holda uchraydigan dorivor o‘simliklarga bo‘yimodaron, bo‘znoch turkumining vakillari kiradi.

Gulzorlarda to qish kelguncha chaman bo‘lib ochilib turadigan qashqargul, xrizantema, qo‘qongul, kartoshkagul va dastargullar ham qoqio‘tdoshlarga mansub madaniy-manzarali o‘simliklardan hisoblanadi.

Ta’kidlash joizki, mazkur oilaning 13 turkumga mansub 50 turi O‘zbekiston Respublikasining Qizil kitobiga kiritilgan. Ulardan 30 tasi karrak turkumiga mansub.

21-DARS: BIR URUG‘PALLALI O‘SIMLIKLAR SINFI
(LOLASIMONLAR)

Bir urug‘pallali o‘simliklar sinfiga 67 oilaga mansub 58000 ga yaqin tur kiradi. O‘zbekistonda esa ularning 700 ta turi o‘sadi.

Og₃₊₃ Ch₃₊₃ U₍₃₎
21.1. Loladoshlar oilasi