6-sinf. Botanika 7-dars: gul

Birinchi (suttikandoshchalar) oilachaga to‘pguli asosan tilsimon gultojbarglardan tashkil topgan turlar kiradi, Unga O‘zbekistonda keng tarqalgan qoqio‘t, karrak, sachratqi, qarg‘atirnoq, takasoqol, maxsar, kakra kabi turkumlarning turlari kiradi.

Dorivor qoqio‘t ko‘p yillik o‘t. Uni vohalardagi o‘simlik o‘sa oladigan har qanday yerda uchratish mumkin. Poyasi juda kalta. Barglar orasidan chiqqan uzun gulbandlarning har biri uchida o‘rama barglar va tilla rangli gullar yig‘indisidan tashkil topgan bittadan savatchaga (to‘pgul) o‘rnashgan. Savatchadagi hamma gullar ikki jinsli, tilsimon gullardir. Qoqio‘tlarning mevasi doncha. Uning uchida o‘rnashgan popukchasi bor.

O‘zbekistonda qoqio‘t turkumiga mansub 26 tur o‘simlik o‘sadi. Qoqio‘tlar dorivor o‘simlik sifatida juda qadrlanadi.

Yozning o‘rtalaridan boshlab vohalardagi ekinlar orasida, yo‘l yoqalari va ariqlar bo‘yida mazkur oilacha vakillaridan biri zangori sachratqi gullaydi. U sachratqi turkumining O‘zbekistonda o‘sadigan yagona turi hisoblanadi. Sachratqining savatchasidagi hamma gullar zangori rangli, ikki jinsli, tilsimon bo‘ladi.

Sachratqi dorivor o‘simlik. Uning ildizi, barglari va gullagan paytda poyasidan tayyorlangan dorilar oshqozon-ichak kasalliklarini davolashda ishlatiladi.

Ikkinchi (moychechakdoshlar) oilacha to‘pgulining aksariyat qismini naychasimon gullar tashkil etadi. Faqat ayrim turlarda savatchaning atrofida soxta tilchasimon yoki voronkasimon gullar bo‘ladi. Bu oilachaga O‘zbekistonda keng tarqalgan shuvoq, tirnoqgul, kungaboqar, bo‘znoch, andiz, bo‘yimodaron kabi turkumlarning turlari kiradi. Turlarga boyligi jihatidan shuvoq turkumi oilachada alohida o‘tinda turadi.