6-modul. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari 1-mavzu. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari. Reja

Rul mexanizm boshqariluvchi g’ildiraklarni yengil burish va uzatishlar sonini ko’paytiradi. Hozirgi zamonaviy avtomobillarda chervyakli, vintli va shesternyali rul mexanizmlari ishlatiladi.
Rul mexanizmiga qo’yiladigan talablar:
-to’g’ri yo’nalishda (rul chambaragidan boshqariluvchi g’ildiraklargacha) FIK yuqori bo’lishi kerak, teskari yo’nalishda sezilarli darajada pastroq bo’lishi kerak;
-rul mexanizmi boshqariluvchi g’ildiraklarning stabilizatsiyasiga halaqit bermasligi kerak;
- rul mexanizmida ilashish juftligidagi tirqish neytral holatda minimal bo’lishi kerak va albatta sozlanadigan bo’lishi kerak;
-rul mexanizmining uzatishlar soni berilgan harakterda o’zgarishi kerak;
-rul mexanizmi jarohatlanishga qarshi qurilmalarga ega bo’lishi kerak;
-umumiy talablar.
Rul mexanizmini baholovchi parametrlar:
Rul mexanizmining FIK:
-to’g’ri yo’nalishdagi FIK:

bu erda: Mtr1 – rul chambaragiga keltirilgan rul mexanizmining ishqalanish momenti;
Mrk – rul chambaragining momenti.
-teskari yo’nalishdagi FIK:

bu erda: Mtr2 – soshka valiga keltirilgan rul mexanizmining ishqalanish momenti;
Mvs – boshqariluvchi g’ildiraklardan soshka valiga keltirilgan momenti.
Rul chambaragiga uzatilayotgan zarbalarni kamaytirish. Yo’lning notekisliklaridan hosil bo’ladigan zarbalarning rul chambaragiga keskin uzatilishi boshqariluvchanlikni yo’qotishga olib keladi. Bu zarbalarni kamaytirishning quyidagi usullari mavjud:
- teskari yo’nalishdagi FIK to’g’ri yo’nalishdagi FIK dagi bir muncha kichik qilib tayyorlanadi;
- boshqariluvchi g’ildiraklar neytral xolatda rul mexanizmining uzatishlar soni oshiriladi;
- boshqariluvchi g’ildiraklarning obkatka elkasi kamaytiriladi;
- rul mexanizmining qayishqoqligi oshiriladi;
- rul mexanizmida yoki rul yuritmasida amortizatsiyalovchi qurilmalar o’rnatiladi;
- rul boshqarmasida gidrokuchaytirgichlar ishlatiladi;

5-rasm. Rul mexanizmidagi tirqishning optimal xarakteristikasi
Rul mexanizmidagi tirqishlar:
Rul chambaragini burilish burchagi oshib borgan sari tirqish ham oshib borishi kerak. Buning sababi: avtomobil asosan to’g’ri yo’nalishda harakatlangani uchun rul mexanizmidagi rul elementlarining neytral holatdagi qismi tez eyiladi. Ulardagi tirqishni sozlash uchun bu elementlar bir-biriga yaqinlashtiriladi. Agar
136
chetki holatlarda tirqish avvaldan katta bo’lmasa, u holda rul mexanizmi tiqilib qolishi mumkin, chunki chetki holatlarda elementlar kam eyiladi.