6-мавзу: режалаштириш ва прогнозлаш

3.Прогнозлаштириш ва унинг моҳияти

Прогноз, яъни башорат деганда реал объектнинг келажакда бўлиши мумкин бўлган аҳволи, уни амалга оширишнинг муқобил (мумкин бўлган қарама-қарши икки ҳолдан бирини танлаб олиш зарурияти) йўлларини ва муддати тўғрисидаги илмий жиҳатдан асосланган мулоҳаза тушунилади. Қисқача қилиб айтганда, олдиндан қилинган хулосадир.

Прогнозлаш, яъни башорат қилиш деганда келажакни кўриш, мўлжал қилиш ва олдиндан айтиб бериш жараёни тушунилади. Фақат мавжуд далиллар, маълумотлар ва аниқ рақамлар асосида воқеа ёки ҳодисанинг қандай бўлиши, ривожланиши ва оқибатини олдиндан айтиб бериш, яъни башорат қилиш мумкин.
Башоратлаш бўйича ишларни ташкил қилиш тезкор ва стратегик қарорлар қабул қилиш учун ахборотларни тайёрлаш мақсадида маҳсулот бўйича жами харажатлар элементларини ва фойдали самарани башоратлаш учун шарт-шароит яратишга йўналтирилган ўзаро боғланган чора-тадбирлар мажмуасини ўз ичига олади. Башоратлаш бўйича ишларни ташкил қилишнинг асосий вазифаси қуйидагилар ҳисобланади:

• 
  башоратлаш учун зарурий ахборотларни йиғиш ва тизимлаштириш;
  
• 
  башоратлашнинг асосий усуллари ва услубларига эга бўлган мутахассисларни тайёрлаш;
  
• 
  бошқарувнинг аҳамиятли хизматларига бирлашган дастурлаштиришнинг ишчи органлари фаолиятини шакллантириш ва ташкил қилиш.
  

Башоратлаш бўйича ишларни оқилона ташкил қилиш ўрганилаётган объектнинг сифат тавсифномасининг ривожланиш вариантларини тезкор олишни, унинг ишлаб чиқариш ва истеъмоли шартларини, объект ҳаётийлик даври босқичлари бўйича харажатлар элементлари ва фойдали самарани ўзгартириш тенденцияларини ва башоратлаш ўтказишга воситалар ва вақт харажатларини камайтиришни таъминлаши лозим. Бу талабларнинг бажарилиши башоратлаш бўйича ишларни ташкил қилишнинг қуйидаги тамойилларини кузатиш орқали содир бўлиши мумкин: манзиллилик, ўхшашлик, бошқарувчанлик, муқобиллик, мослашувчанлик ва бошқарув.
Манзиллилик тамойили маълум бир қатъий илмий-тадқиқот ёки лойиҳа конструкторлик ташкилоти, шунингдек, корхона – объект тайёрловчиси учун башоратларни бажаришдан иборат.
Турли хизматлар томонидан башоратлаштириш бўйича иш юритишнинг паралеллик тамойили дастлабки маҳсулотларни йиғиш ва қайта ишлашга ва башоратнинг ўзини бажаришга вақтни қисқартириш учун қўлланилади.