6-mavzu. Iste’molchi tanlovi, Daromad va almashtirish samarasi

6.10-rasm.
Daromad samarasi va almashtirish samarasi
O’xshashlik jihati, B nuqtadan C ga o’zgarishi o’zgarishning oz miqdordagi 
o’rnida o’zgarishsiz ijtimoiy yordamini sof o’zgarishini namoyish qilib beradi. Shunday 
ekan, A dan B gacha siljish o’zgarish ta’sirini ko’rsatadi va B dan C ga siljish esa 
daromad ta’sirini ko’rsatadi.
Talab chizig’ini hosil qilish 
Hozirgina qanday xaridorning budjetidagi sig’imilarinig tovar o’zgarishining 
narxida o’zgarishini ko’rib chiqdik, shuningdek u sotib olish uchun tanlagan ikki 
tovarning miqdorini ham. Har qanday Tovar uchun talab chizig’i iste’mol qarorlariga 
ta’sir ko’rsatadi. Ta’kidlash lozimki, talab chizig’i har qanday berilgan narx uchun 
tovarning miqdori talab etilganini ko’rsatadi. 
Masalan, 6.11-shaklda pepsi uchun talabni ko’rib chiqamiz. Panel a pepsining litr 
narxi ikki dollardan bir dollarga tushganda, xaridorning budjet sig’imii tashqariga 
o’zgarishini ko’rsatadi. Ikkala daromad va o’zgarish ta’sirlari sababli, xaridorda pepsin 
250 dan 750 litrga sotib olishini o’sadi. Panel b esa xaridorning qarorlaridan natijalarni 
talab chizig’idaligini ko’rsatadi. Bu yo’l bilan, xardidor tanlovining nazariyasi 
xaridorning talab chizig’I uchun nazariy asos bo’lib xizmat qiladi.
6.11-rasmning (a) panelida ko’rinib turganidek, pepsi narxining 2 $ dan 1 $ ga 
tushishi natijasida muvozanat nuqta A nuqtadan B nuqtaga o’zgaradi va pepsi iste’moli 
250 birlikdan 750 birlika ortadi. Talab egri chizig’I pepsi narxi bilan uning iste’mol 
hajmi o’rtasidagi bog’liqlikni ko’rsatadi. 

---

 
6.11-rasm. Talab egri chizig’ini keltirib chqarish 
Bu shunga afzallik yaratishi mumkinki, talab chizig’i xaridor tanlov fikridan 
tabiiy ravishda o’sadi, lekin bu jarayon o’zi fikrni rivojlantirish ko’rsatib bergani yo’q. 
Bu yerda hech qanday qat’iy, tahliliy qolib yo’qki narxlarda odamlar o’zgarishi uchun 
javobni yaratib bersa. Xaridor tanlovining nazariyasi odamlar ularning hayotlari 
boradigan turli xil qarorlar o’rganilganda foydalidir.