6-mavzu: Ilmiy uslub. Sohaviy terminlarning leksik xususiyatlari

Ilmiy uslubning xususiyatlari quyidagicha:
- Kuzatishdan boshlang'ich nuqta sifatida foydalaning.
- Savol-javob bering. Gipotezani shakllantirish uchun olim haqiqat jihatlarida sabab-ta'sir munosabatlarini oʻrnatishga intilib, muntazam ravishda savol-javoblar beradi.
- tekshirishni talab qiladi, ya'ni natijalarni turli olimlar tekshirishi kerak.
- inkor etiladigan xulosalarni keltirib chiqaradi. Agar xulosalarni tasdiqlash imkoni boʻlmasa, ilmiy uslubni qoʻllash mumkin emas.
- takrorlanadigan natijalarni beradi; tajribalarni olimlar takrorlashlari mumkin, xuddi shu natijalarni olishga harakat qilishadi.
- bu ob'ektiv; u sub'ektiv fikrlarga emas, balki tajriba va kuzatishlarga asoslanadi.
Ilmiy uslubning bosqichlari va uning xususiyatlari
1-qadam - Kuzatish asosida savol bering
Ilmiy metod olim, tadqiqotchi oʻzi kuzatgan yoki oʻrganayotgan narsasi toʻg'risida savol berganda boshlanadi: Qanday qilib, nima, qachon, kim, nima, nima uchun yoki qaerda?
Kuzatishlar va savollarga misollar:
Lui Paster mikroskop ostida Fransiya janubidagi ipak qurtlarida parazitlar yuqtirgan kasalliklarga chalinganligini kuzatdi.
Biolog mikroskop ostida ma'lum turdagi hujayralar borligi bilan chechak alomatlarini yaxshilaydi. Siz soʻrashingiz mumkin, bu hujayralar chechak virusiga qarshi kurashadimi?
Albert Eynshteyn oʻzining maxsus nisbiylik nazariyasini ishlab chiqayotganda oʻziga shunday savol berdi: Agar siz yorug'lik nurlari kosmosda tarqalganda yonida yurishingiz mumkin boʻlsa, nimani koʻrasiz?
2-bosqich - Axborot tadqiqotlari
Ushbu qadam tadqiqot oʻtkazish, savolga javob berishga yordam beradigan ma'lumot toʻplashdan iborat. Yig'ilgan ma'lumot obyektiv va ishonchli manbalardan olingan bo’lishi muhimdir. Ular internet ma'lumotlar bazalari, kutubxonalar, kitoblar, intervyular, tadqiqotlar va boshqalar orqali tekshirilishi mumkin.
3- bosqich Gipotezani shakllantirish
Uchinchi bosqich - gipotezani shakllantirish. Gipoteza - bu kelajakdagi kuzatuvlar natijasini taxmin qilish uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan bayonot.
Gipotezalarga misollar:
Vaqtdan foydalanib muntazam ravishda mashg'ulot olib boradigan futbolchilar 15 % mashg'ulotni oʻtkazib yuborganlarga qaraganda koʻproq gol urishadi.
Oliy oʻquv yurtlarida tahsil olgan yangi ota-onalar 70 % hollarda tug'ruq paytida koʻproq erkinroq boʻlishadi.
Foydali gipoteza deduktiv fikrni oʻz ichiga olgan holda mulohaza yuritish orqali bashorat qilishga imkon berishi kerak. Gipoteza laboratoriyadagi eksperiment natijasini yoki tabiatdagi hodisani kuzatishini taxmin qilishi mumkin edi.
Agar bashoratlarga kuzatish yoki tajriba orqali erishib boʻlmaydigan boʻlsa, gipoteza hali sinovdan oʻtkazilmaydi va bu ilmiy boʻlmagan oʻlchovda qoladi. Keyinchalik, yangi texnologiya yoki nazariya kerakli tajribalarni amalga oshirishi mumkin.