|
Mustaqil ta’lim
shaxsning o‘z bilimlarini
kengaytirish va chuqurlashtirish, mavjud ko‘nikma va malakalarini rivojlantirish
va yangilarini egallash bo‘yicha faol, maqsadli faoliyatidir. Mustaqil bilim olish
faoliyati shaxsning ma’naviy, axloqiy xislatlarini va kasbiy mahoratini
rivojlantirishga yordam beradi, aqliy salohiyati oshadi, kasbiy mahorati va
madaniy saviyasi o‘sadi, dunyoqarashi, fikrlash qobiliyati kengayadi.
Mustaqil ta’lim har bir harbiy xizmatchining doimiy ishiga, odatiga
aylanishi lozim. Bu jarayon, ayniqsa, askarlar, yosh ofitserlar uchun juda
muhimdir.
Mustaqil ta’lim jarayonini qanday tashkil etish kerak, degan savolga aniq
javob berish, biror ko‘rsatma berish qiyin. Chunki bu jarayon har bir shaxsning
qiziqishi, imkoniyati, xohishi, ehtiyojiga bog‘liq. Biroq, shunday bo‘lsada, ba’zi
bir ko‘rsatmalarni berish mumkin:
1. Hozirgi zamon axborot oqimidan to‘g‘ri va samarali foydalana olish
(ommaviy axborot vositalari, “Internet”, adabiyotlar).
2. Mustaqil ta’lim dasturlarini tuzish ( ma’lum bir sohalar, yo‘nalishlar
bo‘yicha va aniq toifadagi harbiy xizmatchilar va ishchi-xizmatchilar uchun).
3. Tajribali ofitserlar, o‘qituvchilar, instruktorlar bilimidan foydalanish.
4. Vaqtdan unumli foydalanish (reja asosida ish yuritish, natijalarni tahlil
qilib borish, o‘z-o‘ziga hisob berib turish va boshqalar).
5. Ko‘proq o‘qish (ilmiy, metodik, maxsus, o‘quv, badiiy adabiyotlar, gazeta
va jurnallar).
6. Ilg‘or tajribani o‘rganish.
16
2.
Ofitser pedagogik madaniyatining mazmuni, uni shakllantiri va
rivojlantirish
Tayanch so‘zlar va iboralar:
Madaniyat; ma’rifat; moddiy madaniyat; ma’naviy madaniyat; pedagogik
madaniyat; pedagogik yo‘naltirilganlik; keng dunyoqarash; yuksak axloqiylik;
bilimdonlik, zukkolik va ziyolilik; pedagogik mahorat; yuksak muomala
madaniyati, so‘zlashish odobi; o‘ziga nisbatan talabchanlik, izlanuvchanlik.
Mamlakatni har tomonlama rivojlantirish, yuksaltirish bo‘yicha belgilangan
masalalarni muvaffaqiyatli hal qilishning muhim shartlaridan biri xalqning
ma’naviy, ma’rifiy va madaniy saviyasini o‘stirish hisoblanadi. Chunki xalqning,
jamiyatning har bir a’zosining ma’naviy, ma’rifiy va madaniy saviyasi qancha
yuqori bo‘lsa, kadrlar salohiyati shuncha baland bo‘ladi, xalqning turmush darajasi
oshadi.
Ma’naviyat, ma’rifat va madaniyat tushunchalarining har biri alohida chuqur
mazmunga ega bo‘lishiga qaramasdan, ular o‘zaro chambarchas bog‘liq bo‘lib,
yagona uzilmas zanjirni tashkil etadi, bir-birini to‘ldirib va rivojlantirib boradi.
Madaniyat haqida so‘z yuritilar ekan, uning marakkab va serqirra ma’naviy-
ijtimoiy hodisa ekanligini, jamiyat hayotini, inson turmushi va ko‘p tomonlama
faoliyatini aks ettirishini ta’kidlash muhimdir. Shu nuqtai-nazardan qaraganda,
adabiyotlarda madaniyat ikki guruhga, ya’ni moddiy va ma’naviy madaniyatga
bo‘lingan va quyidagicha ta’rif berilgan.
Moddiy madaniyat
deganda mehnat qurollarini, mehnat ko‘nikmalarini,
shuningdek ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan va moddiy hayot uchun xizmat
qiladigan inson tomonidan yaratilgan barcha moddiy boyliklar tushuniladi. Moddiy
madaniyat bir necha turga bo‘linadi. Masalan, ishlab chiqarish va texnika
madaniyati, dehqonchilik madaniyati, mehnatni tashkil etish madaniyati, injenerlik
madaniyati, pazandachilik madaniyati va boshqalar.
Ma’naviy madaniyat
ga esa insonning aqliy va ma’naviy yaratuvchanlik
faoliyatlari va ularning natijalari kiradi. Ma’naviy madaniyat fan, falsafa, san’at,
17
adabiyot, axloq, din, huquq, siyosat, maorif, ma’rifat va hokazolar yig‘indisidan
tashkil topadigan insonning tashqi va ichki ma’naviyati, ruhiyati olamidir.
Ma’naviy madaniyatni yaratish, o‘zlashtirish va rivojlantirish jarayonida jamiyat
taraqqiy etadi, mehnat unumdorligi ortadi, ishlab chiqaruvchi kuchlar rivojlanadi,
kishilarning ma’naviy qiyofasi shakllanadi, axloq-odobi, did va farosati, estetik
zavqi, ijodiy kuchi va qobiliyatlari taraqqiy etadi.
Demak shaxs madaniyati jamiyat madaniyatining shunchaki aks etishi emas,
balki uning (shaxsning) ijtimoiy xislatlari, faoliyati va xulqi mazmunida,
shuningdek ehtiyojlarida namoyon bo‘luvchi rivojlanganlik darajasidir.
Pedagogik madaniyat nima? Pedagogik madaniyat pedagogik faoliyat ta’siri
ostida yuzaga keladi va bu faoliyatni amalga oshirishning muhim shartlaridan biri
hisoblanadi. Pedagogik madaniyat shaxsning pedagog sifatida qay darajaga
erishganligida namoyon bo‘ladi.
Psixologik jihatdan
pedagogik madaniyat
– pedagogik tushunchalar va
mahorat, pedagogik axloq va kasbiy-pedagogik xislatlar, pedagogning ish uslubi
va o‘z faoliyatiga munosabati yig‘indisidir. Pedagogik madaniyatning namoyon
bo‘lishi va uning qadriyatga, turmush tarziga aylanishi uchun insondan yuqori
kasbiy salohiyat, ma’naviy, ma’rifiy va axloqiy barkamollik talab qilinadi.
Ofitserning pedagogik madaniyatini chuqur harbiy bilimlarsiz ham tasavvur
qilib bo‘lmaydi. Hozirgi zamon ofitseri zamonaviy harbiy texnika va qurollarni
yaxshi bilishi va samarali qo‘llay olishi, umumharbiy nizomlar talablariga kundalik
xizmat jarayonida rioya qilishi va buni boshqalardan talab qilishi lozim.
Pedagogik madaniyat murakkab tuzilishga ega bo‘lib, quyidagi tarkibiy
qismlardan iboratdir:
- pedagogik yo‘naltirilganlik (pedagogik faoliyatga moyillik, qat’iy pedagogik
ishonch, bo‘ysunuvchilarga hurmat, g‘amxo‘rlik va shu kabilar);
- keng dunyoqarash;
- yuksak axloqiylik;
- bilimdonlik, zukkolik va ziyolilik;
- pedagogik mahorat;
18
- ta’lim - tarbiya ishlarini ilmiy izlanishlar bilan uyg‘unlashtira olish
qobiliyati;
- yuksak muomala madaniyati, so‘zlashish odobi;
- o‘ziga nisbatan talabchanlik, izlanuvchanlik, kasbiy mahorati va bilimi
saviyasini oshirib borishga doimiy ehtiyoj va hokazo.
Pedagogik madaniyatning sanab o‘tilgan tarkibiy qismlari o‘zaro bog‘liq
bo‘lib, bir-birini to‘ldirib, rivojlantirib boradi va pedagogik faoliyat jarayonida
yagona tizimda namoyon bo‘ladi.
Quyida bu tarkibiy qismlar qanday mazmunga ega ekanligini ko‘rib
chiqamiz.
Shaxsning
Do'stlaringiz bilan baham: |
