6-ma’ruza past kuchlanishli kommutatsion apparatlar va relelar. Reja

9.O‘ZGARUVCHAN TOK KONTAKTORLARI.
Bunday kontaktorlar nominal toki 100A dan 1000A gacha bo‘lgan oraliqda 
ishlab chiqiladi. Ular konstruksiyasi tarkibiga o‘zgarmas tok kontaktorlari tarkibiga 
kiruvchi barcha elementlar kiradi. 
9.1-rasm. 
KT-6000 rusumli o‘zgaruvchan tok kontaktori.
 
Bunday kontaktorlarning kuch kontaktlari bittadan beshtagacha bo‘ladi. 
Amaliyotda 3 qutbli etib tayyorlangan kontaktorlar keng tarqalgan. Kontaktorlarda 
asosan ko‘prik shaklidagi kontaktlardan foydalaniladi. 
Xosil bo‘lgan elektr yoyini o‘chirishda, shuningdek, kontaktlarning kamroq 
emirilishini ta’minlash uchun quyidagi tizimlar qo‘llaniladi: 
-
tok g‘altagi yordamida va bo‘ylama yoki labirint shakldagi teshikli yoy 
o‘chirish kamerasi yordamida yoyni magnitli o‘chirish; 
-
po‘lat plastinkalardan yasalgan ionsizlashtiruvchi panjarali yoy o‘chirish 
kamerasi. 
YOyni magnitli puflash usulida o‘chirishda yoyga ta’sir qilayotgan kuch 
tokning kvadratiga proporsionaldir. SHuning uchun o‘zgaruvchan tokda ‘am yoyga 
yo‘nalishi o‘zgarmaydigan kuch ta’sir qiladi. Kuch vaqt davomida ikki marta katta 
chastotada tebranib turadi. YOyga ta’sir etayotgan kuchning o‘rtacha qiymati 
o‘zgarmas tok kontaktoridagi kuchga deyarli teng bo‘ladi. Ushbu usul quyidagi 
kamchiliklarga ega: 

---

-
ushbu usul soatiga ulab-uzish miqdori 600 ga teng bo‘lgan kontaktorlarda 
qo‘llaniladi; 
-
po‘latda energiya yo‘qolishi miqdori ortadi va yoy o‘chirish kamerasi 
yaqinidagi kontatlarning xaroratini oshishiga olib keladi. 
-
YOy tokini majburiy uzish natijasida o‘ta kuchlanish xolati yuzaga kelishi 
mumkin. 
Kontaktlarning elektrik emirilishga bardoshliligini (15
. 
10
6
gacha) keskin 
oshirish uchun kontaktlarni tiristorlar yordamida shuntlash tavsiya etiladi. 
O‘zgaruvchan tok yoyini o‘chirishda kuchlanish g‘altagidan (shuntli) 
foydalanish mumkin emas, chunki tok o‘z yo‘nalishini o‘zgartirganda magnit 
oqimining ‘am ishorasi o‘zgaradi, ‘amda faza ji’atdan siljib boradi. 
Amaliyotda po‘lat plastinkadan yasalgan ikkita panjarali yoy o‘chirish 
kameralaridan keng foydalaniladi. 
O‘zgaruvchan tok kontaktorining elektromagnit mexanizmi SH va P 
shakllarida ijro etilgan elektromagnit yuritma yordamida xarakatga keltiriladi.