6-маъруза. Компьютер архитектураси Режа

Матн процессорлари.
Матн процессорларининг редакторлардан фарқи шундаки, улар матнни 
киргизиб, тахрирлабгина қолмай, балки уни форматлайди ҳам. Мос равишда матн процессорлари асосий 
воситаларига (графика, жадвал) натижавий хужжатни ташкил этувчилари – матн, графика, жадвал ва бошқа 
объектлар ўзаро алоқаларини таъминлаш воситалари киради, қўшимчаларига эса-форматлаштириш 
жараёнини автоматлаштириш воситалари киради.
Хужжатлар билан ишлашнинг замонавий услуби (стиль) иккита альтернатив ёндошишни – қоғоздаги 
хужжатлар ва электрон хужжатлар (қоғозсиз технлогия) билан ишлашни кўзда тутади.
Шунинг учун ҳам, матн процессорлари воситалари билан хужжатларни форматлаш тўғрисида 
гапирилганда, иккита ҳар хил йўналишлар – босмадан чиқаришга мўлжалланган хужжатларни форматлаш 
ва экранда акс эттиришга мўлжалланган электрон хужжатларни форматлаш кўзда тутилади. Бу йўналишлар 
усул ва методлари бир-биридан тубдан фарқ қилади. Мос равишда, матн процессорлари ҳам бир-биридан 
фарқ қилади, аммо уларнинг кўплари ўзида бу икки йўналишни бирлаштиради.
 
График редакторлар.
Бу синфга хос дастурлар график тасвирларни қайта ишлаш ва (ёки) яратишга 
мўлжалланган. Бу синфда қуйидаги категориялар мавжуд: растрли редакторлар, векторли редакторлар ва 
уч ўлчамли графика билан ишловчи дастурий воситалар (3D-редакторлар). 
Растрли редакторлар, график объект, растрни ташкил этувчи нуқтлар комбинацияси кўринишида 
берилган бўлса, бу тасвирларда ранглар ва ёрқинлик асосий ролни ўйнайди. Бундай ёндошиш, график 
тасвир ҳар хил ёрқинликда бўлса ва объект элементлари ранги тўғрисидаги маълумот унинг формаси 
тўғрисидаги маълумотдан аҳамиятли бўлган ҳолларда самаралидир. Бундай хусусиятлар Кўпроқ 
фотография ва полиграфия тасвирларига хосдир. Растр редакторлари тасвирларга ишлов беришда, 
фотоэффект ва бадиий композицияларни яратишда кенг қўлланилади.
Векторли редакторлар, растрлилардан тасвирлар тўғрисидаги маълумотларни тасвирлаш усули 
билан фарқ қиладилар. Векторли тасвирнинг элементар объекти нуқта эмас, балки чизиқдир. Бундай 
ёндашиш чизма графика ишлари учун хосдир. Бу ҳолда тасвирнинг алохида нуқталари ранги эмас, балки 
чизиқлар формаси кўпроқ аҳамиятга эгадир. Векторли редакторларда ҳар бир чизиқ 3-чи даражали 
математик чизиқ сифатида кўрилади, ва шунга мос равишда у нуқталар комбинацияси кўринишида эмас, 
балки математик формула сифатида тасвирланади (компьютерда бу формуланинг сонли коэффитсиэнтлари 
сақланади). Бундай тасвир, растрлига қараганда анчагина ихчам бўлиб, маълумотлар кам жойни эгаллйди. 
Аммо ҳар қандай объектни қуриш, нуқталарни экранда оддий тасвирлаш билан эмас, балки узлуксиз 
равишда эгри чизиқ параметрларини экран ва босма тасвир координаталарида қайта ҳисоблаш билан олиб 
борилади. Албатта, векторли графикада ишлаш, қуввати катта ҳисоблаш тизимларини талаб қилади.
Векторли редакторлар тасвирлар яратиш учун қулай, аммо амалда тайёр расмларга ишлов беришда 
ишлатилмайди. Улар кўпроқ реклама бизнесида ишлатилади ва уларни полеграфик нашрлар муқовасини 
безашда фойдаланилади. Демак, улар бадиий иш чизма ишига яқин бўлган ҳамма ҳолларда ишлатилади.