6-амалий машғулот: чилангарлик

---

6-АМАЛИЙ 
МАШҒУЛОТ: 
ЧИЛАНГАРЛИК 
ТИСКИЛАРИҲАҚИДАМАЪЛУМОТ. 
ЧИЛАНГАРЛИКТИСКИСИ,ТУРЛАРИ,ТУЗИЛИШИУЛАРДАНФОЙД
АЛАНИШУСУЛЛАРИ 
Режа 
1. Чилангарлик тискилари. 
2. Ишловчининг бўйига қараб тискининг полдан баландлигини танлаш. 
3. Чилангарлик тискиларининг тузилиши ва улардан фойдаланиш. 
 
Таянч сўз ва иборалар:чилангарлик тискилари, чилангарлик турлари, 
тузилиши улардан фойдаланиш усуллари. 
Тискининг дастаси айлантирилганда юриш винти буралиб гайкага 
киради ёки ундан чиқади ва қўзғалувчи жағни у ёқбу ёққа суради. 
Қўзғалувчи жағ қўзғалмас жағга яқинлашганда заготовкани сиқади, ундан 
узоқлашганида эса заготовкани бўшатади. Заготовкани янада ишончлироқ 
маҳкамлаш учун жағлар юзасига хочсимон бўртиқлар қилинган бўлади. 
40-расм. 
Дастгоҳнинг баландлиги ўқувчининг бўйига мос бўлиши керак. Бунинг учун 
ўқувчи дастгоҳ ёнида туриб ўнг қўлини 90° букиши лозим. Шунда унинг 
тирсаги тискининг юқори қисмига тегиб турса, дастгоҳнинг баландлиги 
тўғри танланган бўлади. Дастгоҳнинг баландлиги ўқувчининг бўйига мос 
бўлмаса, у ишлаётганида 1го в чарчаб қолади ва ишининг сифатиҳам паст 
бўлади. 
Ишлаш вақтида асбоблар ва заготовкани дастгоҳ устига улардан 
фойдаланиш қулай ҳолда жойлаштириш лозим. Ўнг қўл билан ушланадиган 
асбоблар ўнг томонда ва чап қўл билан ушланадиган асбоблар чап томонда 
туриши керак. Агар ишўрни тўғри ташкил этилса, вақт тежалади, меҳнатнинг 
унумдорлиги ва сифати ортади. 
Ишловчининг бўйига қараб тискининг полдан баландлигини 
танлаш 
Меҳнат унумдорлиги тискиларнинг ўрнатилиш баландлигига кўп
жиҳатдан боғлиқ. Тискилар нотўғри ўрнатилса, меҳнат унумдорлиги 

---

пасайибгина қолмасдан, балки ўқувларнинг шаклланишига халақит беради, 
инсон кўпроқ чарчайди. 
Меҳнат 
унумдорлигининг 
тискиларнинг 
полдан 
баландлигига 
боғлиқлигини ифодаловчи диаграммада тискиларнинг полдан энг қулай 
баландлиги эговлашда 102 см эканлиги (ишловчининг бўйи 168 см 
бўлганида) кўриниб турибди. Бу баландликдан бошқача баландлик олинса, 
заготовкадан эговлаб олинадиган металл миқдори камаяди ва ишловчи тез 
чарчайди. 2го вёки дастарра билан ишлашда билак билан елка орасидаги 
бурчак 90° бўлиши керак. 
Тискилар паст жойлашганида билак елка билан ўтмас бурчак ҳосил 
қилади, билак мускуллари кучли тарангланади, ҳаракат қийинлашади, ўнг ва 
чап қўллар билан бир хилда босиш бузилади, қад букилади, ишловчи 
номувозанат ҳолатида туради; у мувозанатини сақлаш учун энгашади ва чап 
қўл билан қаттиқроқ босади, бунда деталнинг чап чети қия эговланиб қолади. 
Тиски баланд жойлашганда билак ва елка ўткир бурчак ҳосил қилади: ишлаш 
шароити янада ёмонлашади, чунки кесиш кучини елкадан асбобга узатиш 
ишловчинингбўйигақарабтискиларнингполданбаландлигинитанлаш 
а-
меҳнатунумдорлигинингтискиларнингполдан 
баландлигигабоғлиқлигиникўрсатувчидиаграмма; б-эговлашдатискиларнинг 
энгқулайбаландлиги; г-тискиларнингбаланд ўтазўриқишниталабқилади, 
ҳаттобунгаўқувчинингкучиетмайқолишиҳаммумкин. 
Бундакучкўпроқўнгқўлгатўғрикелади, 
бу 
эсадеталлўнгчетинингқия 
эговланишигаолибкелади. 
В. Тискинингбаландлигинибўйигақарабўрнатиш. 
Параллелтискидатирсакданбукилганчапқўлнингтўғриланганбармоқларииякка
тегибтурадиганқилибтискижағларигақўйилади 
(41-расм, 
д). 
Стултискисидатирсакданбукилган, 
тискинингжағигақўйилганчапқўлмуштқилибқисилгандаияккатегади (41-
расм, е). 
.

---

 
Назорат саволлари 
1. Чилангарлик тискилари қандай турларини биласиз? 
2. Ишловчининг бўйига қараб тискининг полдан баландлиги қандай бўлиши 
керак? 
3. Чилангарлик тискиларининг тузилиши ва улардан фойдаланиш қандай 
амалга оширилади? 
Адабиётлар: А1,А2,А3,А4 
41-расм. Тискиларни бўйига қараб ўрнатиш: д-параллел тискиларни; е-стулбоп тискиларни.