|
1. ТАРМОҚДАГИ ФЕРРОРЕЗОНАНСНИНГ ПАЙДО БЎЛИШ САБАБЛАРИ
1.1. Тармоқнинг ерга нисбатан сиғим токларининг қийматлари ҳар бир кучланиш трансформатори учун 0,3 А дан 3,5 А гача бўлса, тармоқда феррорезонанслар содир бўлади. Шуни эслатиш лозимки, ерга нисбатан сиғим токларининг тахминий қийматлари: 35 кв ҳаво электр узатиш линиялари учун —0,11 А / км; 10 кв ҳаво электр узатиш линиялари учун—0,025 А / км; 6 кв ҳаво электр узатиш линиялари учун —0,015 А/ км.
Яъни, 35 кв кучланишли электр узатиш тармоғига ЗНОМ (ЗНОЛ) типли битта ТН уланганда умумий узунлиги 3 < L < 35 км бўлган ҳаво электр тармоқларида хавфли параметрли ферорезонанс юзага келиши мумкин. Шунга кўра, кабел линиялари учун токлар:
Uн = 6 кВ — 0,9 А/км;
Uн = 10 кВ — 1,1 А/км;
Uн = 35 кВ — 4 А/км.
Бундан келиб чиқадики, умумий узунлиги 1 км дан катта бўлган кабел узатиш линиялари уланган 35 кв электр тармоқларида ферроресонанс юзага келмайди. Бундан ташқари, техник адабиётларда феррорезонанснинг юзага келиш шартларидан бири ер билан сиғимли ток 1-2 А бўлганда кузатилиши мумкин.
Бу феррорезонанс ҳар қандай бошқа шароитларда содир бўладиган сиғим токларнинг "идеал оралиғи" деб аталади.
1.2. Тармоқда феррорезонанснинг пайдо бўлиши кучланиш трансформаторлари ўрнатилган подстанцияларнинг кучланиш даражаларига боғлиқ. Кучланиш қанча юқори бўлса, феррорезонанс кучланишларнинг эҳтимоли шунча катта бўлади.
1.3. Ферроресонанснинг пайдо бўлиши об-ҳаво шароитларига сезиларли даражада боғлиқ (қишда — қор ёғиши пайтида, совуқнинг мавжудлиги, совуқ, ёмғир пайтида йилнинг қолган қисми, жала ёғиши, муҳим намлик ва бошқалар, содир бўлмайди). Тармоқ токининг актив ташкил этувчиларининг мавжудлиги 1% дан катта бўлиши ерга нисбатан сиғимнинг даврий феррорезонанснинг ривожланишига имкон бермайди.
1.4. Маълумки, ТН нинг НТМИ ва ЗНОМ турлари очиқ учбурчак чулғамига параметрлар R = 25 Ом; Р=400 Вт (п.4.2.186 [ПУЭ 7 чиқишида]) бўлган доимий уланган резисторлар иштирокида ишлатилиши керак. Агар резистор бўлмаса, тармоқда турли коммутация ҳолатлари (шу жумладан ерга улаш ва ердан узиш) билан трансформаторда 50, 100, 150, ... Гц частотали хавфсиз тебраниш жараёнлари содир бўлиши мумкин. Белгиланган резистор бўлмаганда 50/2, 50/3 Г ц частотали субгармоник тебранишларга айланади ва ТН учун хавфлидир, чунки ТН нинг бирламчи чулғамларида катта ёки рухсат этилган токдан катта миқдорда ошиб, бир неча дақиқа ичида ТН ни қизишига олиб келади.
1.5. Феррорезонанснинг пайдо бўлиши амалда ерга нисбатан сиғимли токнинг узилиш моментидан боғлиқ эмас.
1.6. Феррорезонанснинг пайдо бўлиши ТН нинг магнитланиш хусусиятларига боғлиқ.
Таъмирланган трансформаторлар янгиларига қараганда тез-тез резонансга тушади, чунки уларнинг магнитланиш хусусиятлари текисроқ бўлади.
1.7. Феррорезонанс ТН юкламасининг кичиклик даражасига боғлиқ, айниқса, Iс ва Uном чегара қийматларига боғлиқ. ТН юкламаси қанча катта бўлса, феррорезонанс жараёнларининг содир бўлиши шунча кам бўлади.
Бу асосан тармоқдаги феррорезонанс жараёнларига олиб келадиган барча сабаблар.
Методик кўрсатмада феррорезонанc билан "кураш" нинг уч йўли келтирилган:
ферроресонанс контури ҳосил бўлишини бартараф етиш;
Истеъмол манбаи, ўчиргичлар, сиғимли кучланиш бўлгичлари, шиналар тизими (тарқатиш қурилмаларининг қисмлари) ва кучланиш трансформаторининг индуктивлигидан ҳосил бўлган феррорезонансли контурни бузилиш;
Кейинчалик чиқиш резистори билан актив қаршиликли контур киришини бошқариш ҳисобига феррорезонанcли контур ишончлилигининг камайтириш.
Феррорезонанс юзага келиши олдини олиш учун қуйидаги қўшимча шартларга эътибор бериш керак:
• мавжуд трансформаторлар кам юкламада ёки кам қувват билан ишлаганда;
• Трансформаторнинг фазалари қисқа ва узоқ муддатли очиқ қолганда;
• трансформатор фазаларини синхронлаштирмасдан қайда улганда;
• Кучланиш трансформаторларини ҳеч қандай ўчириш чораларисиз ишлатишда;
• ТИзимда ерга уланиш йўқолганда, ерга кучсиз уланганда ёки тасодифий индуктивлик туфайли ерга уланганда;
• Юқори кучланишли ўчиргичларда сиғимли кучланишни бўлгичдан фойдаланилганда;
• Конденсаторларни шунт урнида ва кетма-кет компенсациялашда ишлатганда;
• Магнит ўзаклари тўйинган магнит реакторлардан фойдаланганда.
Do'stlaringiz bilan baham: |
