6- mavzu. Mo‘G‘illar istilosi va zulmiga qarshi kurash. Jaloliddin manguberdi mard va jasur ajdodlarimiz asosiy tushuncha va iboralar

6.5. Orta Osiyoga moʻgʻullar bosqinidan soʻng aloqa tizimi ahvoli

Istilolar natijasida yuzaga kelgan ulkan imperiyada boshqaruv tizimini tashkil etishda aloqa muhim vazifani amalga oshirgan. XIII asrda moʻgʻullar imperiyasiga sayohat qilgan venetsiyalik Marko Poloning kundaliklarida bu davlatda yaxshi tashkil etilgan pochta xizmati haqida ma’lumot beriladi. Shuningdek, har bir pochta bekatida doimo 200 dan 400 gacha ot tayyor turishi tasvirlanadi. Aloqa yoʻllari va bekatlarida qat’iy intizom oʻrnatilishi natijasida pochta faoliyati tartibli tashkil etilgan. Gʻarb olimlarining ta’kidlashicha, moʻgʻullar imperiyasida kunlik pochta almashinuvi oʻrta asrlar uchun rekord – 600 km. doirasida amalga oshirilgan.

Ammo ushbu aloqa bekatlarining ta’minotini yetarli darajada ta’minlash bosib olingan hududlar aholisi zimmasiga yuklatilgan. Shuningdek, elchilar va xabarchilarga juda katta imtiyozlar berilib, ularga maxsus yorliq (payza) taqdim etilgan. Payza egalari mahalliy aholidan ot, oziq-ovqat talab qilish va ularning uylarida turishga haqli edilar. Bu huquqlar odatda suiste’mol qilinib, aholining noroziligiga sabab boʻlgan. Moʻgʻulistonning ulugʻ xoqoni Munke soliq va hashar ishlarini tartibga solish toʻgʻrisida maxsus farmon – yorliq chiqaradi. Yomlar boʻylab pochta xizmati uchun ajratilgan otlar soni belgilanib, aholidan ortiqcha ot talab qilish man etiladi. Shuningdek, elchilarga, qoʻllarida bevosita topshiriqlari boʻlmasa, shahar yoki qishloqlarga kirmasligi va aholidan ular uchun belgilanadigan ortiqcha yem-xashak hamda oziq-ovqat olmasligi uqtiriladi. Shu tariqa aholi oʻzboshimchalik bilan yigʻib olinadigan hisobsiz toʻlovlardan ozod boʻladi.