6- мавзу: Мўғуллар истилоси ва зулмига қарши кураш. Жалолиддин Мангуберди – Ватан ҳимоячиси

бошланади; 

Бухороликлар шаҳарни қаттиқ ҳимоя қилиб, мўғул аскарларига 
қарши ҳужум уюштирадилар; 
 

---


Таслим бўлган шаҳарда мўғуллар қилган талон-
тарожликлар туфайли «сайқали рўйи замин аст» деб 
улуғланган, 
шарқнинг 
буюк 
шаҳарларидан 
бири 
ҳисобланган, 
бир 
пайтлар 
гуллаб-яшнаб 
турган 
Мовароуннаҳр пойтахти ҳувиллаб қолади ва ер билан яксон 
қилинади; 

1220 
йилда Термиз эгалланиб буткул талон-тарож этилади. 

1221 
йилда Урганчга ҳужум бошланади ва шаҳар қамали 
деярли 7 ой давом этади; 

Шаҳар босиб олиниб, шафқатсиз таланади, аҳолиси қириб 
ташланади; 

Мўғуллар Амударё тўғонини бузиб, Урганчни сувга 
бостирадилар. Урганч билан бир вақтда Чингизхон 1221 
йилнинг баҳорида ўзининг эътиборини Амударёдан йирик 
савдо йўллар устида жойлашган бой маданият марказлари 
бўлмиш Балх, Ҳирот, Ғазна, Қандаҳор, Нишопур ва 
бошқаларга қаратади. Чингизхон шахсан Балх юришига 
бошчилик қилиб, шаҳарни забт этиб, Балх аҳолисини қириб 
ташлади; 

Шу тарика Мовароуннаҳр ва Хоразм ерлари мўғуллар 
тарафидан 1219-1221 йилларда мўғуллар томонидан забт 
этилади. 

---

---

---


Мўғуллар Сирдарёнинг юқори қисмидаги ерларни 
эгаллаши лозим эди. Босқинчилар маълум муддатдаги
қамалдан 
сўнг 
Сиғноқ 
ва 
Барчинлиғкент 
шаҳарларини эгаллагандан сўнг мустаҳкам қалъа 
ҳисобланган Хўжандга ҳужум бошлайдилар. Бу ерда 
улар Хўжанд ҳокими ватанпарвар саркарда Темур 
Малик қаршилигига дуч келадилар; 

Темур Малик тахминан 1000 нафар аскари билан 
Хўжанддан бир километр наридаги Сирдарёнинг 
мўжазгина оролида жойлашиб олади; 

Қулай стратегик аҳамиятга эга бўлган оролга 
мўғуллар ўқлари, палохмон тошлари етиб бормас эди. 
Темур Малик буйруғига кўра 12 та қайиқ ясатилиб, 
ўқ ўтмаслиги, ёниб кетмаслиги мақсадида бу 
қайиқларнинг усти намат билан қопланиб, сирка 
шимдирилган лой билан суваб чиқилади; 

---


Темур Малик узоқ вақт мудофаа учун эндиликда оролчада 
туриш мақсадга мувофиқ эмаслигини тушуниб, бор озиқ-
овқат заҳирасини ва аскарларини 70 та кемага жойлаб 
тунда дарёнинг қуйи оқими бўйлаб сузиб кетади; 

Мўғуллар икки соҳил бўйлаб Темур Малик кемаларига 
тўхтовсиз ҳужум уюштирар эдилар. Ҳатто Банокат бўйида 
дарёнинг у соҳилидан бу соҳилига занжир ҳам тортиб 
қўядилар;

Узоқ узлуксиз жанг билан улар Жандга қадар етиб 
келадилар;

Мўғул саркардаси Улус Иди Барчинлиғкент ва Жанд 
яқинида манжаниқлар (тош отар замабарак) ўрнатиб, 
қайиқларни бир-бирига туташтириб жасур саркарда 
йўлини тўсади;

Узоқ жанглардан сўнг Темур Малик Урганчга етиб келади 
ва шаҳар ҳимоясида қатнашиб, Жалолиддиннинг озодлик 
курашида фаол иштирок этади;

Кейинроқ, узоқ саргардонликдан сўнг саркарда Темур 
Малик ўз юртига дарвеш сифатида келиб, қаҳрамонона 
равишда мўғул ҳарбийлар қўлида ҳалок бўлади. 

---

Жалолиддин Мангуберди – она юрт ҳимоячиси, 
жасур саркарда ва давлат арбоби, халқимизнинг
Спитамен, Муқанна, Нажмиддин Кубро, Амир Темур 
сингари тарихда ўчмас из қолдирган миллий 
қаҳрамонидир. 
Жалолиддин Мангуберди – бор-йўғи ўттиз икки 
йиллик қисқа ҳаёти давомида элу юрт учун, халқ 
озодлиги учун сўнмас хизмат қилишга улгурган улуғ 
аждодимиздир... 
Султон Жалолиддин сиймоси нафақат Хоразм, балки 
бутун Ўзбекистоннинг фахру ғуруридир. У бизнинг 
озодлигимизга, истиқлолимизга тажовуз қилмоқчи 
бўлган ҳар қандай ёвуз кучга қарши тик туриб 
курашишга, мардона зарба беришга қодирлигимизнинг 
тасдиғи ва тимсолидир.