6- mavzu: Iste’molchi tanlovi nazariyasi

6.8-rasm. Iste’molchining tanlov sohasi.
Budjet chegarasi tenglamasi grafikda chizig`ini beradi, bu chiziqga budjet chizig`i deyiladi.
Budjet chizig`i quyidagi tartibda aniqlanadi va tenglamasini quyidagicha yozamiz:
,
bu yerda - - budjet chizig`ining burchak koeffisienti, u budjet chizig`ining o`qiga nisbatan yotiqligini ifodalovchi kattalik (grafikda ). Budjet chegarasi tenglamasida bo`lganda, bo`ladi va bu holda barcha daromad ne’matga sarflanadi (grafikda nuqta bo`lib, uning koordinatalari va u miqdorda sotib olinadi).
Endi desak, , bu holda barcha daromad ne’matni sotib olishga sarflanadi va u miqdorda sotib olinadi (grafikda nuqta). Demak, budjet chizig`i koordinatalar o`qini va nuqtalarda kesib o`tadi. Budjet chizig`idagi nuqtalarda daromad to`liq sarflanadi. SHtrixlangan sohadagi nuqtalarda (masalan, nuqtada) daromad to`liq sarflanmaydi. Agar tanlov nuqtasi budjet chizig`idan o`ng tomonda yotsa ( nuqta) daromad ushbu nuqtaga to`g`ri keladigan ne’matlar kombinasiyasini sotib olishga yetmaydi.
Budjet chizig`ining manfiy yotiqligi, absolyut qiymati bo`yicha tovarlar nisbati ga teng (bu kattalik bo`lib, yoki ).
Budjet chizig`i tenglamasidan ekanligini ko`ramiz. kattalik iste’molchining tovardan qo`shimcha bir birlik sotib olishi uchun qancha tovardan voz kechish mumkinligini ko`rsatadi.


Iste’molchining muvozanatlik sharti.

Iste’molchining tanlovi masalasi ikkita ne’mat uchun quyidagicha qo`yiladi. Iste’molchining daromadi berilgan, sotib olish mumkin bo`lgan ne’matlar narxi mos ravishda va deylik. U holda iste’molchi o`zining daromadi ga ko`ra birinchi va ikkinchi ne’matlardan shunday va miqdorda sotib olinsinki, natijada ulardan oladigan umumiy naf maksimal bo`lsin (naflik funksiyasi maksimal qiymatga erishsin):

,
bo`lsin, quyidagi shart bajarilsin:


,
va .

Iste’molchining tanlov masalasini yechilishini grafikda ko`rib chiqamiz.