6- mavzu: Bo’g`imoyoqlilar tipi. Jabra bilan nafas oluvchilar. Bo’g`imoyoqlilar tipi, umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Jabra bilan nafas oluvchilar kenja tipi, Heliseralilar kenja tipi

Jinsiy sistemasi va ko`payishi. Germafroditlik faqat o`troq hayot kechiradigan mo`ylovoyoqlilar orasida uchraydi. Boshqa qisqichbaqasi­monlar esa ayrimjinsli bo`ladi. Ko`pchilik turlaridajinsiy dimorfizm ham yaxshi rivojlangan. Ayrim qisqichbaqasimonlarda erkaklarining (masalan, artemiya jabraoyoqlisi) shakli o`zgargan antenna yoki antennullalari urg`ochisini tutib turish vazifasini bajaradi. Daryo qisqichbaqasi erkagin- ing qorin qismi urg`ochisinikiga nisbatan ingichka; birinchi va ikkinchi juft oyoqlar esa kopulyativ (kuyikish) organiga aylangan. Tuban qisqich- baqalarning erkaklari urg`ochilaridan kichikroq. Ayrim parazit turlar va mo`ylovoyoqli qisqichbaqalaming erkaklari urg`ochilariga nisbatan juda kichik.
Qisqichbaqasimonlarning jinsiy organlari ancha sodda tuzilgan bo`lib, ko`pincha bir juft jinsiy bezlar (urug`donlar va tuxumdonlar) va ulardan boshlanadigan tuxum yoki urug` chiqaruvchi naylardan hamda tashqi jinsiy teshikdan iborat. Ko`pchilik hayvonlarning urug`donlari yoki tuxumdonlari qisman yoki butunlay qo`shilib ketadi; lekin ularning juft naylari alohida saqlanib qoladi. Masalan, daryo qisqichbaqasi urug`donining oldingi uchi ikkiga ajralganligi uni ikkita urug`dondan kelib chiqqanligini ko`rsatadi. Qisqichbaqasimonlarning urug` chiqarish yo`llari bir juft uzun naylardan iborat. Urug` chiqarish nayi devorida maxsus be­zlar bo`ladi. Bu bezlar sekreti yordamida urug` hujayralari bir-biriga yo­pishib, ancha yirik qopchiqlar - spennatoforalami hosil qiladi. Kopu- lyatsiya (urug`lanish)da erkaklari spermatoforalami urg`ochisi jinsiy teshi- giga kiritadi yoki uning yaqiniga osib qo`yadi. Jabraoyoqlilar kenja sinfi vakillarining tuxum hujayralari partenogenetik yo`l bilan urug`lanmasdan rivojlanish xususiyatiga ega.


Nazorat uchun savollar:
1. Bo`g`imoyoqlilar tipi qanday sinflarga bo`linadi?
2. Jabra bilan nafas oluvchilar kenja tipi?
3. Daryo Qisqichbaqasining tuzilishi?
4. Daryo qisqichbaqasining ko`payishi va rivojlanishi?


Qisqichbaqasimonlarning vakillari

Qisqichbaqaning oyoq xillari




Daryo qisqichbaqasining ichki tuzilishi