6- ma’ruza. Kraxmal va glikogen. Kraxmal biosintezi. Fotosintezning kalvin sxemasi

Karotinoidlar.
YAshil o‘simliklarda xlorofill bilan birgalikda uchraydigan sariq, to‘q-sariq 
va qizil rangdagi pigmentlar gruppasiga karotinoidlar deyiladi. Bu pigmentlar hamma 
o‘simliklarning xloroplastlarida mavjud. Hatto o‘simliklarning yashil bo‘lmagan qismlaridagi 
xloroplastlarning ham tarkibiga kiradi. Masalan, xloroplastlar sabzi hujayralari tarkibida juda ko‘p 
miqdorda bo‘ladi va ular ham murakkab strukturaga ega. Karotinoidlar xloroplastlarda xlorofill 
bilan birgalikda uchragani uchun ham sezilmaydi. CHunki xlorofillning miqdori ularga nisbatan 
o‘rtacha uch marta ko‘p. Lekin kuzda xlorofillarning parchalanishi sababli, karotinoidlar ko‘rina 
boshlaydi. YAxshi o‘rganilgan o‘simlik karotinoidlari ikkita gruppaga bo‘linadi: 1) karotinlar; 2) 
ksantofillar. Karotinlar (C
40
H
56
) turli xil bo‘lib, ulardan a, v-karotinlar xloroplastlarda xlorofil 
bilan birgalikda uchraydi. Liqopin (C
40
H
56
) mevalarda uchraydi. Bu pigmentlarning tarkibida 
kislorod yo‘q va ranglari, asosan, 11 to‘q sariq yoki qizil bo‘ladi. Karotinning struktura 
formulasiga kelsak, u 8 molekula izopren koldigidan iborat. Uning ikkala tomonida to‘rtta izopren 
gruppasi halqa shaklida tutashib ion shaklini hosil qiladi. Ulardan yaxshi o‘rganilib fotosintez 
uchun muhim ahamiyatga ega bo‘lganlari a-va v-karotinlardir. Ularning umumiy formulalari bir-
biriga o‘xshash (C
40
H
56
) faqat strukturaviy tuzilishida bir oz farq bor. Ksantofillar tarkibida 
kislorod bor va ular, asosan, sariq rangda ko‘rinadi. Asosiy vaqillari lyutein (C
40
H
56
O
2
), 
violaksantin (C
40
H
56
O
4
) va boshqalar. Karotinoidlar xlorofill, benzol, atseton kabi eritmalarda 
yaxshi eriydi. yuqori harorat, yorug‘lik kislotalar ta’sirida yengil parchalanadi. Karotinoidlar bir 
qancha fiziologik vazifalarni bajaradilar:
1) fotosintez uchun zarur bo‘lgan yorug‘lik nurlarini yutadilar; 
2) xlorofill molekulasini kuchli yrug‘lik ta’siridan muxofaza qiladilar; 
3) fotosintez jarayonida molekular kislorodning ajralib chiqishida ishtirok etadilar. 
Karotinoidlar to‘lqin uzunligi qisqa bo‘lgan (480‒530 nm) ko‘kbi-nafsha va ko‘k nurlarni qabul 
qilib, xlorofill “a”ga yetkazib beradi ham-da fotosintez jarayonida ishtirok etadi. O‘simliklar 
bargida quruq og‘irligiga nisbatan 20 mg.gacha, ayrim o‘simlik turlari va organlarida, ayniqsa 
ayrim mevalar tarkibida ko‘proq bo‘lishi mumkin.