504- guruh talabasi Joʻrayeva Malikaning “Ona tili” fanidan

 

---

4 
 
 
 
I Bob. Orfografiya 
Tildagi so‘zlarni, o‘zak-negiz va affikslarni, yagona me’yoriy talab asosida yozish 
qoidalarining yig‘indisi orfografiya deyiladi. Orfografiya yunoncha "orthos" - to‘g‘ri 
"grapbo" – yozaman, degan ma’noni anglatadi. Unda so‘zlarning o‘zak va negizlari 
hamda va affikslarining to‘g‘ri yozilishi, qo‘shma, takroriy va qisqartma so‘zlar 
qismlarining qo‘shib yoki ajratib yozilishi, bosh harflarning ishlatilishi, bo‘g‘in 
ko‘chirish qoidalari xususida batafsil ma’lumot beriladi. O‘zbek adabiy tilining
orfografiyasi quyidagi yozuv qoidalariga asoslanadi: 
Fonetik yozuv
. Mazkur yozuv qoidasiga ko‘ra so‘zlar va ularga qo‘shiladigan 
affikslar talaffuz me’yoriga mos ravishda yoziladi. Masalan: 1) 
ko‘ngil, o‘g‘il, shahar
singari so‘zlarga egalik affikslari qo‘shib talaffuz qilinganda o‘zakdagi 
i
va 
a
fonemalari tushiriladi va shu tarzda yoziladi; 2
) yosh, ong
kabi so‘zlarga 
-a
yoki 
-la
so‘z yasovchi affikslari qo‘shilib talaffuz qilinganda, o‘zakdagi 
o
unlisi 
a
tarzda 
o‘zgaradi va shunday yoziladi; 3) 
ikki, yetti
sonlariga 
- ov
affiksi qo‘shilganda o‘zak 
oxiridagi 
i
unlisi talaffuzda tushiriladi va shunday yoziladi; 4) 
so‘ra, bo‘ya, tanla
kabi 
so‘zlarga 
- q, -v
so‘z yasovchilarini qo‘shib talaffuz qilinganda 
a
tovushi 
o
unlisiga 
o‘zgaradi va shunday yoziladi; 5)
o‘qiy olmoq, ishlay bermoq
kabi so‘zlar talaffuzda 
ishlayvermoq, o‘qiyolmoq
tarzda aytiladi va shunday yoziladi; 6) rus tilidan o‘zlashgan 
отпуск, пропуск, счёт, , щчётка
kabi so‘zlar 
otpuska, propuska, cho‘t, cho‘tka 
tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi. Keltirilgan misollardan ko‘rinadiki, 
fonetik yozuv yozma nutqni og‘zaki talaffuzga yaqinlashtiradi va ular o‘rtasida 
umumiylikni vujudga keltiradi. Shu bois bu yozuv qoidasiga ko‘ra yoziladigan
so‘zlarda u yoki bu fonetik o‘zgarishini kuzatish mumkin.