№5. Tug'ma pastki ichak tutilishi. Girshprung kasalligi

 
 
16.4-rasm. 
Girshprung kasalligida neyrografiya. 
Metod aniqligi juda katta, agar materialning yetarli miqdori yoki bir nechta 

---

qismlar olingan, shuningdek, tadqiqotlar tajribali morfolog tomonidan 
o‘tkazilayotgan bo‘lsa. Agar ganglioz hujayralar aniqlansa, unda Girshrprung 
kasalligi tashxisi, odatda, bo‘lmaydi. Aspiratsion biopsiyaning yagina ehtimoli 
bo‘lgan keskinlashuvi – materialning yetarli miqdorda olinmasligi.
Biopsiyani tishli liniyadan yuqorida amalga oshirish muhim, chunki to‘g‘ri 
ichakning ancha distal bo‘limlarida ganglioz hujayralarning joylashuv zichligi 
kamayadi. Aspiratsion biopsiyaning keng qo‘llanilishi yana so‘ngi vaqtlarda 
Meysnerovskiy to‘qimasi Auerbaxovskiy kabi distal yo‘nalishda uzoq tarqalmaydi 
degan fikr rad etilishi bilan bog‘liq.
 
Davolash. 
Aganglioz tashxisi qo‘yilishi bilan yo‘g‘on ichak lavaji (gaz 
chiqarish trubkasi o‘rnatish bilan sifon klizmalar), kolostoma yotqizish yoki 
birlamchi radikal muolajadan iborat bo‘lgan faol davolashni zudlik bilan boshlash 
kerak. Davolashni kechiktirish kerak emas, chunki bu faqat davolash natijalarida 
eng salbiy tarzda aks etadigan enterrokolitning ulanishiga sharoit yaratishi 
mumkin.
Yo‘g‘on ichak lavaji – bu oddiy klizma emas, kuniga bir necha marta katta 
teshigi va yon teshiklari bo‘lgan trubka orqali amalga oshiriladigan uning takroran 
mexanik yuvilishi. Bu maqsadlar uchun katta miqdorda suyuqlik ishlatilarkan, 
elektrolit buzilishlarga uchramaslik uchun 1–2 % xlorli natriy qorishmasini 
qo‘llash yaxshi. Davolash tadbirlarining maqsadi – kislotno-asosiy holatga 
minimal aralashuv bilan ichakning dekompressiyasi. Lavaj bir bosqichli jarrohlik 
davolanishi rejalashtirilganida qisqa aganglionar segment bo‘lganida qo‘llaniladi. 
Uzun segmenti bo‘lgan bolalarda lavaj kam effektli.
Ko‘pincha davolashning birinchi bosqichi sifatida uzoq vaqt o‘tkaziladigan 
lavaj oldida qator ustunliklarga ega bo‘lgan kolostomiya yoki olestomiya 
qo‘llaniladi. Ilestomiyaga keladigan bo‘lsa, biz ichak tarkibining yuqori 
derivatsiyasi, shu qatorda Girdaladze bo‘yicha kolostoma tarafdori emasmiz. Chap 
yarim yoki ko‘ndalang ichakda, aganglionar zonaning qisman rezeksiyasi bilan 
undan proksimlaroq bir stvolli kolostomasi nafaqat tashxisni verifikatsiyalash 
imkonini beradi, balki yo‘g‘on ichak yuqorida yotuvchi bo‘limlari funksiyalarini 

---

saqlaydi. Birinchidan, bunda ichak obstruksiyasi tezda yo‘qotiladi. Ikkinchidan, 
ikkilamchi kengaygan, lekin dastlab o‘zgaragan ichak o‘lchamlari kichrayadi, mas 
ravishda, keltiradigan segment va aganglioz zonasi diametrlaridagi farq kamayadi, 
bu rekonstruktiv operatsiya o‘tkazishda eng yaxshi sharoit bilan ta’minlaydi. 
Uchinchidan, bola ovqatlanish holati yaxshilanadi, uni uyda parvarishlash esa uzoq 
vaqtli lavaj o‘tkazishdagidan ko‘ra ancha osonlashadi va jarohatsiz bo‘ladi. Va 
nihoyat, ayniqsa muhim tomoni, Girshprung kasalligi bo‘lgan bolalarda davolash 
natijalariga juda salbiy ta’sir qiladigan enterokolit rivojlanish xafvi pasayadi.
Ichak teshigi qo‘yiladigan joyning tanlovi birinchi navbatda retgenologik 
kartina bilan aniqlanadi. Agar irrigogrammalarda xos o‘tish zonasi aniq ko‘rinsa, 
unda yechim osonlashadi. Bunday holatda kolostoma qo‘yish uchun o‘tish zonasi 
ustida qorin devorchasining kichik kesilishi talab qilinadi. Operatsiyada bu 
zonadan yuqori yoki pastki qismlarda olingan biopsiya natijalari odatda 
retgenologik ma’lumotlarni tasdiqlaydi.
Agar irrigogrammalarda o‘tish zonasi aniqlanmasa, biopsiya materialini har 
qanday darajada olish imkonini beradigan ancha keng laparotomiyani o‘tkazish 
zarur. Yetarlicha kam uchraydigan bunday holatlarda bo‘ylama o‘rta kesim olgan 
ma’qul, chunki u kerak bo‘lganida qorinning har qanday kvadrantida stoma 
yaratish imkonini beradi va, bundan tashqari, jarrohlik bilan davolashning ikkinchi 
bosqichida qo‘llanilishi mumkin. Aganglioznar zona rentgenologik ma’lumotlarga 
ko‘ra rektosigmoid sohasida joyalshadigan odatiy va eng ko‘p uchraydigan 
holatlarda mushaklarning jaratilishi bilan chap pastki kvadrantda qorin 
devorchasini kichik kesishadi. Stoma yotqizish darajasi reviziya va muzlatilgan 
kesimlar ekspress-tadqiqotlari ma’lumotlari bilan aniqlanadi. Bu kesimdan (uning 
kengayishi bilan) operativ davolashning ikkinchi bosqichida ham foydalanish 
mumkin.
Stoma yotqizish joyi, shuningdek, qanday davolash rejalashtirilayotganligiga 
ham bog‘liq – ikki yoki uch bosqichli. Ba’zi jarrohlar uch bosqichli muolajani 
ma’qul ko‘rgan vaqtda, ko‘pchlik hozirgi vaqtda stomani gistologik tasdiqlangan 
o‘tish zonasi sohasida qo‘ygan holda ikki bosqichli operativ davolashni 

---

qo‘llashadi. Bunday yondashuvda keskinlashuvlar va letal yakunlarning eng kam 
chastotasi kuzatiladi, lekin, boshqa tomondan, jarroh doim kerak bo‘lganida texnik 
muammolar bilan bog‘liq ikkinchi bosqich vaqtida (kamdan kam bo‘ladi) paydo 
bo‘ladigan proksimal stomani yotqizishga tayyor bo‘lishi kerak.
O‘tish zonasida stomaning yaratilishi qator ustunliklarga ega. Teshik qo‘yish 
darajasi keyinchalik oddiy gistologik tadqiqotlar bilan tasdiqlanadigan muzlatilgan 
kesimlar favqulodda tadqiqot bilan aniqlanadi. Jarrohlik muolajasining birinchi va 
ikkinchi bosqichi orasidagi vaqt davomida klinik kechish chiqarilgan ichakning 
normal funksiyasiga ishonch komil qilish imkonini beradi. Ichak uzunligi 
maksimal saqlanadi va keyinchalik muolaja proksimal stoma borligida o‘tkazilishi 
bilan taqqoslaganda u osonlashadi. Teshik atrofida teri o‘zgarishi bilan bog‘liq 
muammolar ham minimumga eltiladi. Va eng muhimi, ikkinchi operatsiya vaqtida 
muzlatilgan kesimlar ma’lumotlariga bo‘yicha o‘tish zonasi lokalizatsiyasini 
aniqlashda xatolar bilan bog‘liq keskinlashuvlar rivojlanish imkoniyati kamayadi, 
chunki proksimal stomaning qo‘yilishidan so‘ng o‘tish zonasi proksimal ichak 
teshigi yaratilgunicha dastlab bo‘lgani kabi klinik ayon bo‘lmaydi.
Stoma ko‘rinishiga keladigan bo‘lsal (halqa yoki oxirgi), unda bu muammo 
oldingisi kabi bir martada yechilmaydi. Har qanday holatda, chiqarilgan ichak 
qorin devorining barcha qatlamlariga yaxshilab tikilishi kerak, bu bolalarda 
kattalardan ko‘ra ko‘proq hosil bo‘ladigan prolapsdan qochish imkonini beradi. 
Biz asosan old qorin devorida ichak gofrirlash zonasini shakllanishi bilan Gartman 
tipi bo‘yicha bir stvolli kolostomadan foydalanamiz, bu stomalarning ko‘pgina 
keskinlashuvlaridan qochish imkonini beradi (16.5-rasm).
Oxirgi stoma nafaqat o‘tish zonasi uzunligi kichik bo‘lgan bemorlarda, balki 
yo‘g‘on ichak proksimal bo‘limi ancha kengaygan katta bolalarda ham 
ustunliklarga ega.

---