|
O’TIBDO’: M.Murodova
5- “V”sinf Adabiyot Sana: 24.10.17
MAVZU: MAQSUD SHAYXZODA. “ISKANDAR ZULQARNAYN” ERTAK-DOSTONI
Tarbiyaviy maqsad: o'quvchilarni milliy qadriyatlar asosida yuksak e'tiqod va o'zgalarni to'g'ri tushuna olish ruhida tarbiyalash.
Ta'limiy maqsad:M.Shayxzoda hayoti va ijodi yuzasida ma’lumot berish.
Rivojlantiruvchi maqsad: o'smirlarda butun shaxsga xos ma'naviy sifatlarni shakllantirish.
Dars turi:Yangi bilim beruvchi
Dars metodi: noan’anaviy
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...
Darsning borishi:
1.Tashkiliy qism:(5 daqiqa) a) salomlashish
b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
2. O’tgan mavzuni so’rash.(10 daqiqa)
a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
3. Yangi mavzu: (15 daqiqa)
Maqsud Shayxzoda — XX asr o'zbek adabiyotining taniqli vakillaridan: shoir, dramaturg, olim. Uning hayot va ijod yo'li boshqa qalamkash do'stlarinikidan biroz farq qiladi. U Ozarbayjonning Agdash (Oqtosh) shahrida tug'ildi. Uning otasi Ma'sumbek adabiyotni sevuvchi, tiniq fikrga, ilg'or qarashga ega vrach edi. Yosh Maqsudning she'rga, adabiyotga mehr qo'yishida otasining xizmati katta bo'lgan.
Maqsud dastlab ona shahridagi maktablardan birida, 1921- yilda esa Bokudagi Dorilmuallimin'da o'qiydi. Unda Husayn Jovid, Abdulla Shoiq kabi mashhur adiblar dars berar edilar. Bu uning adabiyotga bo'lgan mehrini oshiradi. Bilim yurtini bitirib, Dog'istonning Bo'ynoq shahrida o'qituvchilik qiladi. 1927-yiida Boku oliy pedagogika institutiga sirtdan o'qishga kiradi. Xuddi shu yillari siyosiy ishlar bilan ham shug'ullanadi va sovetlarga qarshi kurashda ayblanib Maxachqal'ada qamoqqa olinadi, 1928-yilda uch yilga vatanidan surgun qilinadi.
Maqsud Shayxzoda shu yili to'g'ri Toshkentga keldi va umrining oxirigacha shu yerda yashab qoldi. O'zbekistonni o'zining ona yurti bildi, o'zbek tilida ijod etib, o'zbek adabiyotining zabardast vakili darajasiga ko'tarildi. Lekin sovetlar zamonida uning Toshkentdagi hayoti ham oson kechmadi. Uning asarlaridan tez-tez «sho'rolar obro'sini tushiruvchi fikrlar», o'tmishni oshirib maqtash, eskirgan so'zlarni ishlatish kabi «siyosiy xatolar» topib turdilar. Va bular oxir-oqibatda 1952-yilda uning yana qamalishi bilan yakun topdi. U «xalq dushmani» e'lon qilinib, 25 yilga ozodlikdan mahrum etildi. Stalinning o'limi tufayligina u 1954-yilning 7-iyunida ozod bo'ldi.
Shoir 59 yoshida vafot etdi. U 20 yoshida Toshkentga kelgan edi. Umrining 39 yili Toshkentda kechdi. U bu yerda yigirmadan ortiq kitob yozdi. Yuzlab she'rlar, o'nlab dostonlar qoldirdi. «Jaloliddin Manguberdi», «Mirzo Ulug'bek» kabi tarixiy mavzudagi o'lmas dramalarini yaratdi.
Uning keng qamrovli, umumlashmalarga boy she'r va dostonlarini she'rxonlar yaxshi biladilar. Jumladan, shoirning Toshkent tarixini, ko'cha va maydonlarini jo'shqin ehtiros bilan hikoya qilib beruvchi «Toshkentnoma» (1957) dostoni shunday asarlaridan edi. Ayniqsa, undagi:
Shaharlar boqiydir, umr - o'tkinchi, Daryolar sobitdir, suvlar — ko'chkinchi, —
kabi mazmundor fikrlarga boy xulosalari uning yuksak shoirlik iste'dodini yaqqol ko'rsatib turar edi.
Shayxzodaning «Jaloliddin Manguberdi» (1944) dramasi mo'g'ul istilochilariga qarshi kurashib, fidoyilik namunalarini ko'rsatgan xorazmlik buyuk bobomiz haqida edi. O'tgan asrning 60-yillarida u yana bir katta ishga qo'l urdi. Sohibqiron Amir Temurning nabirasi buyuk olim va shavkatli podshoh Mirzo Ulug'bek obrazini yaratdi. So'ngroq shu asosda badiiy film maydonga keldi.
Shayxzoda tarixning katta bilimdoni edi. U xalqimiz, madaniyatimiz tarixini juda yaxshi bilar edi. Buni uning tarixiy mavzudagi asarlaridan bilib olish qiyin emas. U adabiyot, ma- daniyat tarixini ham chuqur egallagan edi. Adib salkam o'ttiz yil Nizomiy nomidagi Davlat pedagogika instituti (hozirda Pe- dagogika universiteti)da adabiyotdan dars berdi. Alisher Navoiy va uning o'lmas she'riyati haqida ko'plab qimmatli ilmiy asarlar yozib qoldirdi. Ularni adabiyotshunos va tarixchi olimlar juda yuksak qadrlaydilar.
Zabardast adib va olim Maqsud Shayxzoda 1967-yilda vafot etdi. Qabri Forobiy qabristonida.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
