5. Психологик билимларнинг системаси

148 Муомала узаро тасирилашув сифatида. (интерактив жихати). Muomala – kishilar bilan munosabat, so‘zlashuv va shuningdek, ish, xizmat va barcha sohalar bilan aloqalarni ifoda etuvchi tushuncha. Muomala insonning sotsial faolligini ko‘rsatuvchi bir ko‘zgudir. Muomalada insonning ichki dunyosi, ma’naviy qiyofasi, insoniy fazilatlari namoyon bo‘ladi. Muomala ko‘p qirrali: unda iqtisodiy, siyosiy, estetik, axloqiy, kasbiy va boshqa xususiyatlar aks etadi. Biroq inson qaysi kasb egasi bo‘lishidan qat’iy nazar, qanday darajani egallashiga, qaysi yoshda bo‘lishiga qaramay muomala madaniyatini yetarlicha o‘zlashtirmog‘i zaruratdir. Muomala shaxslararo munosabatlarning shunday ko’rinishidirki, uning yordamida odamlar o’zaro psixik jihatdan aloqaga kirishadilar, o’zaro axborot almashinadilar, ta’sir o’tkazadilar, ta’sirlanadilar, idrok etadilar, tushunish va baholash jarayonlarini kechiradilar. Shuning uchun muomala ijtimoiy psixologik hodisa, ijtimoiy kategoriya sifatida ijtimoiy turmushning barcha sohalarida bevosita ishtirok etib, hamkorlik faoliyatining moddiy, ma’naviy, emosional, kognitiv, motivasion, regulyativ qirralarini aks ettiruvchi obyektiv va subyektiv ehtiyoj sifatida vujudga keladi, ijtimoiylashuvning asosiy omili, negizi vazifasini bajaradi. Muloqotning interaktiv tomoni.Muloqotning bu xususiyati kishilarning muloqot jarayonida birgalikdagi faoliyatda bir-birlariga amaliy jihatdan bevosita ta’sir etishlarinn ta’minlaydi. Shu tufayli odamlar hamkorlikda ishlash, bir-birlariga yordam berish, bir-birlaridan o’rganish, harakatlar muvofiqligiga erishish kabi qator qobiliyatlarini namoyon etishlari mumkin. Shu tufayli o’qituvchi bola shaxsiga maqsadga yo’nalgan holda ta’sir ko’rsatishi mumkin. Aslini olganda, har qanday muloqot, agar u bema’ni, maqsadsiz, quruq gaplardan iborat bo’lmasa, doimo muloqotga kirishuvchilarning xulq-atvorlarini, ularning ustanovkalarini o’zgartirish imkoniyatiga ega.