5-modul. Multimediyali tarmoq texnologiyalari. 12-Mavzu: Multimediya bilan ishlashda tarmoqlardan foydalanish

4.
 
Multimedia tushunchasi. Multimedianing afzalliklari 
 
Multimedia, multi – kо‘p, media — muhit deb tarjima kilinadi. Multimedia , 
turli (matn, grafika, rasm, tovush, animatsiya, video) kо‘rinishdagi axborot bilan 
bog‘liq. Bunda ma’lumot turli axborot tashuvchilarida mavjud bо‘lishi mumkin 
(magnit va optik disklar). 
Multimedia-texnologiyalarining asosiy maksadi – tovush, video, animatsiya 
va boshka vizual effektlar bilan ta’minlangan dasturiy maxsulotlarni yaratishdan 
iboratdir.
1945 yilda amerikalik olim Vanniver Bush "MEMEX" nomli xotirani tashkil 
kilish goyasini taklif kilgan, bu esa multimedia texnologiyalarini rivojlaninishinig 
g‘oyaviy sababi bо‘ldi. "MEMEX" nomli xotiraning asosiy g‘oyasi shundan 
iboratki, axborot belgilar, nomerlar, indekslar yoki alfavit tartibi bо‘yicha emas, 
balki mazmuniga qarab kidiriladi. "MEMEX" nomli xotiraning asosida gip ermatn 
va gipermedia tizimlari yaratilgan.
Gipermatn,
bu matnli ma’lumotlar bilan ishlash tizimi. Gip ermedia tizimi -
bu grafika, tovush, video va animatsiya bilan birgalikda ishlash tizimi deb 
xisoblanadi. Gipermatn va gipermedia tizimlarining birgalikdagi rivojlanishi 
multimedia yо‘nalishini kelib chiqishiga olib keldi.
80 – yillar oxirida amerikalik kompyuter mutaxassisi Bill Geytsning 
"National Art Gallery of London"- «Londonning milliy san’at galereyasi» nomli 
dasturiy mahsulotini birinchi bо‘lib yaratgan. Bu multimedia dasturini yaratishda 
turli muhitlardan – tasvir, tovush, animatsiya, gipermatn va gipermedia 
tizimlaridan foydalanilgan. 
Multimedia texnologiyalarining asosiy afzalliklari va xususiyatlariga 
quyidagilar kiradi:

---

- bitta axborot tashuvchisida katta xajmli turli ma’lumotlarni saqlash 
imkoniyati ( 20 ta tomga yaqin matnlar, 2000 va undan xam kо‘p yuqori sifatli 
tasvirlar, 30 – 45 minutli videoyozuvlar, 7 soatga teng tovush ma’lumotlari);
- ekranda tasvirni yoki uning ayrim fragmentlarini kattalashtirish imkoniyati. 
("lupa» rejimi). Tasvirni sifatini saqlab qolgan holda 20 marotabagacha 
kattalashtirish mumkin. Bu imkoniyatdan tarixiy xujjatlar va san’at asarlarini 
prezentatsiya qilganda foydalanish mumkin;
- tasvirlarni taqqoslash va turli dasturiy vositalar yordamida ularni qayta 
ishlash; - matnlar yoki turli kо‘rgazmali materiallarda kerakli joylarni belgilash va 
ular yordamida boshqa tushuntiruvchi ma’lumotga ega bо‘lish (gipermedia va 
gipermatn texnologiyasi); 
- Internet global tarmog‘iga ulanish imkoniyati. 
Multimedia vositalari apparat va dasturiy vositalarga bо‘linadi. 
Multimedia apparat vositalariga quyidagilar tegishli:
-audio (nutqli) va videokiritish va axborotni chiqarish qurilmalari;
- yuqorisifatli tovush va video platalar; 
- videomagnitofon yoki videokameradan tasvirni о‘qiydigan va о‘sha 
ma’lumotlarni kompyuterga kiritadigan platalar; 
- yuqori sifatli akustik va tasvirni qayta tiklaydigan tizimlar. Bu tizimlar 
kuchaytirgich, tovush kolonkalari, katta hajmli video ekranlar; 
- skanerlar (chunki ular avtomatik ravishda kompyuterga terilgan matn va 
rasmlarni kiritish imkoniga ega); 
- yuqori sifatli printer va plotterlar; 
- proyektorlar; 
- interaktiv doskalar; 2 ta guruxga bо‘linadi: 
-multimedia amaliy dasturlar paketlari (multimedia-ensiklopediyalari, 
kompyuter uyinlari, audio va video pleyerlar)-maxsuslashtirilgan dasturiy vositalar 
– bularga professional grafik muxarrirlar, 3D grafika muxarrirlari, tovush 
muxarrirlari tegishli.