5-modul. Multimediyali tarmoq texnologiyalari. 12-Mavzu: Multimediya bilan ishlashda tarmoqlardan foydalanish

3.
 
Zamonaviy aloqa xizmatlarining xususiyatlari 
 
“Aloqa tarmog‘i” terminini ikki nuqtai nazardan qarash mumkin.
Birinchidan, aloqa tarmog‘ini, ma’lumotlarni almashish uchun texnik 
vositalar majmuasidan iborat bо‘lgan mustaqil obyekt kabi qarash mumkin.
Ikkinchidan, aloqa tarmog‘ini, global axborot infrastrukturasi (GAI)ni (ГИИ-
глобальной информационной инфраструктуры) muhim komponenti deb qarash 
mumkin.
Oxirgi tushuncha, xalqaro elektr aloqa ittifoqi tomonidan XX asrning 
oxirlarida, axborot va elektr aloqaning rivojlanishini shakllantirish bо‘yicha ishlar
oxiriga yetgandan keyin kiritilgan. GAI, aloqa tarmoqlarining majmuasi, 
foydalanuvchi qurilmalari, axborot va insonlarning resursi kabi qaraladi.
GAIning asosiy vazifasi foydali ma’lumotga ulanishni ta’minlash va 
аbonentlar orasidagi aloqani o’rnatishdan, shuningdek ishlash, о‘qish va kо‘ngil 
ochar tomosha qilish uchun yaxshi sharoitni yaratishdan iborat. GAIning 
funksional imkoniyatlari, kelajakda ma’lumotlarni vaqti va joyiga bog‘liq 
bо‘lmagan holda, ma’qbul tarif hamda butun dunyo masshtabida yetkazishdir.
Har qanday turdagi telekommunikatsiya tizimlarini taxlil qilish uchun ITU 
tomonidan tavsiya etilgan modeldan boshlaymiz. Quyidagi rasmda taqdim etilgan 
bu model, bulutlar kо‘rinishida tasvirlangan 4 ta komponentdan iborat. 
1-rasm. ITU tomonidan tavsiya etilgan telekommunikatsiya tizimlarining 
modeli 
Har bir bulutning ichida ingliz tilida umumiy qabul qilingan nomi keltirilgan. 
Yuqorisida esa odatda texnik adabiyotlarda keltirilgan tarjimasi keltirilgan. “aloqa 
tarmog‘i” termini, aloqa operatori javobgar bо‘lgan muhit kiruvchi, modelning ikki 
komponentiga tegishli.
XX1 asrda dunyo hamjamiyati о‘zining, global axborot jamiyati (GAJ) deb 
nomlangan yangi rivojlanish erasiga о‘tdi.
GAJning asosiy fazilati shundan iboratki, unda bilim va axborot, tashqi ishlab 

---

chiqarish rolini egallaydi, ya’ni jamiyat bolig‘ining material asosi bо‘lib qoladi. 
Yuqori texnologiyalarni qо‘llash maxsuslashtirilgan yangi soxa, birinchi navbatda 
infokommunikatsiya muhitida dasturiy maxsulotlarni samarali taqsimlash amalga 
oshadi. 
GAJning boshqa xarakterli xususiyati, telekommunikatsiya xizmatlarining 
juda yuqori darajada oshishidir. Yuqorida qayd etib о‘tilgan barcha ma’lumotlarni 
samarali uzatish va taqsimlash uchun GAJ tuzilishida butun dunyo aloqa tarmog‘i 
(World wide communication network) yaratildi va rivojlanmoqda. Bu tarmoq, yer
yuzidagi о‘zaro bog‘langan barcha milliy aloqa tarmoqlarining majmuasidan 
iborat. Ularning asosini, axborotlarni standart yoki normal raqamli oqimlar 
kо‘rinishida yuqori sifat va avariyasiz uzatishga mо‘ljallangan, zamonaviy 
transport tarmoqlari tashkil etadi.