5-Mavzu: y og’ochlarga lak bilan pardoz berish texnologiyasi Shakillantiradigan bilimlar

Sirtlarni silliqlovchi materiallar
. 
Sirtlarni silliqlash ishlari sirtlarga shpaklyovka surtish, gruntovka qilishdan 
oldin va keyin bajarilishi mumkin. Shpaklyovka surtish va gruntovka qилишдан 
олдин олиб бориладиган силлиqлаш ишлари мушранда билан рандаланган 
сиртларни qирg‘ич ёрдамида qиришдан иборат. 
Qirish metall qirg‘ich
yoki oyna sinig‘i yordamida bajariladi. Qirish yog‘och tolalarining o‘sish 
yo‘nalishi bo‘yicha olib boriladi. Aks holda qirg‘ich yog‘och tolalarini ko‘chirib 
chiqaradi va sirtning silliqligini buzadi. 
Jillir qog‘oz. 
Sirtlarni silliqlash maqsadida turli mar-kadagi jilvir qog‘ozlar ishlatiladi. 
Jilvir qog‘oz yelimlan-gan mato yoki qog‘ozga sepilgan maydalangan shisha 
sinig‘i yoki kvarsdan iboratdir. Jilvir qog‘ozlar yirik va mayda donli> bo‘lib, 
donlarning o‘lchamiga qarabquyidagicha nomerlanadi: 12, 16, 20, 24, 36, 60, 80, 

---

100 120, 140, 170, 200,280. Nomerlar ortib, borishi bilan jilvir qog‘oz mayda 
donly bo‘lib boradi. 
Silliqlanadigan sirtlarning silliqlik darajasiga qarab har xil yiriklikdagi 
jil'virlar ishlatiladi. Jilvirlash,. ko‘pincha, shpaklyovka surtilib, gruntovkalashdan 
keyin bajari ladi. Silliqligi yuqori bo‘lgan sirtlarni jilvirlashda mum-kin qadar
mayda donli jilvirlar (120—140) ishlatiladi. ■Loklanadigan va 
politurlanadigan sirtlar 170—280-nomer-li jilvirlar yordamida jilvirlanadi. 
Kirg‘ichlar: a —qirg‘ich; b — qirish; v— qirg‘ichni o‘tkirlash; g — to‘g‘ri
(/) va noto‘g‘ri (?) o‘tkirlash. 
Gruntovkalanmagan yoki gruntovkalangan yog‘och sirtlarni jilvirlashda bir 
marta talab etilgan nomerli jilvir bilan silliqlangan sirtni changdan tozalab bir oz 
suv purkaladi yoki alif surtiladi. Suv yoki alif ta’sirida namlangan ayrim yog‘och 
tolalari bo‘rtib ko‘tariladi. Bu tolalarni ikkinchi bor jilvirlab sirtning silliqligi 
orttiriladi. Talab etilishiga ^arab bu hol ikki-uch takrorlanadi. 
Shpaklyovka surtilgan sirtlar ham talab etilishiga qarab turli nomerdagi 
jilvirlar bilan jilvirlab silliqlanadi. 
Silliq sirtlarni hosil qilishda jilvir qog‘ozlarni ishla-tishdan oldin bir-biriga 
ishqalab olinadi. Bunda ularning ayrim yirik, o‘tkir uchlik donalarining qirralari 
sinib sirt-«i tirnamaydigan, uning silliq chiqishini ta’minlaydigan bo‘ladи. 

---

Pemza —
och sariq rangli, yengil, g‘ovak, qattiq toshdir. Pemza 
shpaklyovkalangan va"bo‘yalgan sirtlarni quruqligicha va nam-lab silliqlash uchuy 
ishlatiladi. 
Lok 
wa Bo‘yoqlar. Pardozlashning so‘nggi bosqichy loklash va bo‘yashdan 
iborat. Bu yo‘l bilan pardozlash materialining tiniqligi, jilolanishi, yog‘ochning 
tabiiy gulini o‘zgartirishiga qarab ikki turga bo‘linadi: yog‘ochning tabiiy rangi va 
gulini o‘zgartmaydigan tiniq yoki duradgorlik pardozi va yog‘ochning tabiiy rangi 
hamda gulini yo‘qotib, sidirg‘a ko‘rinishga keltiradigan tiniqmas yoki bo‘yoqchilik 
pardozi. 
Odatda, rangi va guli ko‘rimsiz bo‘lgan yog‘ochdan tayyorlangan buyum va 
mebellarga tiniqmas pardoz beriladi. Bu maqsadda moyli va sirli (emalli) bo‘yoslar 
ishlatiladi. 
Tiniqmas pardozlash yo‘li bilan bargli va igna bargli si-■fatsiz yog‘ochlardan 
tayyorlangan Tbuyum va mebellar bo‘yaladi. 
iniqmas pardoz ishlari donalar, seriyalab buyum ishlab chiqarishda, xonalarni 
pardozlashda qo‘llaniladi. Ish tartibi quyidagicha olib boriladi: gruntovkalash, 
quritish; shpaklyov-«alash, quritish, jilvirlash; birinchi marta bo‘yash, quritish, 
jilvirlash; ikkinchi marta bo‘yash, quritish jilvirlash; uchinchi marta bo‘yash, 
quritish. 
Sanoatda moyli bo‘yoqlar quyuq holda ishlab chiqariladi. Uni ishlatish vaqtida alif 
qo‘shib suyultiriladi va ishga mos-lanadi. 
Sirli bo‘yoqlar moyli va nitroemallarga bo‘linadi. Moyli sirlar loklarda, 
nitroemallar nitroloklarda tayyorlanadi. Sirli bo‘yoqlar turli rangda tayyorlanib 
tayyor holda sotiladi. 
Бо‘ёq
suvda, spirt yoki moyda eriydigan va yog‘ochning tabiiy gulini 
yo‘qotmagan holda rang berish xususiyatiga ega bo‘lgan moddalardir. Bo‘yoqlar 
o‘simlik bo‘yog‘i va sun’iy bo‘yoqlarga bo‘linadi. 
Usimlik buyoqlari ayrim daraxt va o‘simliklardan olinadi. •Sariq bo‘yoq 
(rang) sariq zanjabildan, qora bo‘yoq zirkdan, ji-garrang — olma daraxti 
po‘stlog‘idan, ko‘k rang — javdar bug‘-doydan olinadi. 

---

Sun’iy bo‘yoqlar toshko‘mirni qayta ishlash natijasida hosil bo‘lgan 
mahsulotlardan olinadi. Ularning asosli va kis-lotali xillari bo‘ladi. Bularga 
yong‘oq beitsi va qizil rang <5yeytslar misol bo‘la oladi. 
Bo‘yaladigan yog‘och sirtini yoppa tiniqmas parda bilan qoplab berkituvchi 
bo‘yovchi moddalar pigmentlar deb ataladi. Pigment-lar bo‘yoq moddalaridan 
suvda va boshqa erituvchilarda erit-masligi bilan farq qiladi. Bu xildagi 
pigmentlarga: belila, oxra, surik, sinkalar kiradi. Ular maydalangan talqon ho-lida 
bo‘lib, biron-bir bog‘lovchi modda (moy, lok, yelim) bilan aralashtirilgan holda 
ishlatiladi. 
Pigmentlar rang belgisiga qarab klasslarga bo‘linadi. Pigmentlar oq, qora, 
kul rang, qizil, sariq, yashil, ko‘k va ji-gar rang bo‘ladi. 
Bo‘yash chutka yordamida surtish va purkash yo‘li bilan baja-riladi. Sirtning 
katta-kichikligiga qarab har xil cho‘tkalar ишлатилади 

---