5-мавзу: таянч-ҳаракат тизимининг ёш хусусиятлари ва гигиенаси режа

Кўкрак қафас скелети. 
Кўкрак қафаси 12 жуфт қобирғалар ва тўш суягининг бирикишидан 
ҳосил бўлади. Кўкрак қафасининг шакли 2 ҳил: узун энсиз ва қисқа кенг. 
Кўкрак қафасининг асосий шакллари конуссимон, цилиндирсимон ва ясси 
бўлиши мумкин. Кўкрак қафасининг шакли боланинг ѐши ортиши билан 
ўзгариб туради. Боланинг бир ѐшида кўкрак қафаси конус шаклида бўлади. 
Боланинг 12-13 ѐшларида унинг шакли катта одамникига ўхшаш бўлади. 
Кўкрак қафасининг жинсий фарқи 15 ѐшдан бошланади. Нафас олганда ўғил 
болаларда кўкрак қафасидаги пастки қобирғалар, қиз болаларда эса юқорига 
қобирғалар кўтарилади. Кўкрак қафасининг айланасида ҳам жинсий фарқ 
сезилади. 3 ѐшдан 10 ѐшгача кўкрак қафасининг айланаси 1 йилда 1-2 йилда 
1-2 см, жинсий вояга етиш даврида эса 11 ѐшдан бошлаб 2-5 см га ортади. 
Боланинг тана оғирлиги ортиши билан кўкрак қафасининг айланаси ҳам 
ортади. Жинсий вояга етиш даврида ѐз ва куз ойларида кўкрак қафасининг 
айланаси тез ўсади. Унинг ривожланиши скелет мускулларига ҳам боғлиқ. 
Сузиш қайиқ ҳайдаш яхши таъсир кўрсатади. Болани партага нотўғри 
ўтказиш, партага кўкрагани тираб ўтириш натижасида кўкрак қафаси 
деформацияланади. Бундан ташқари турли рахит, ўпка шамоллаши ҳам 
унинг ривожланишига салбий таъсир кўрсатади. 
Қўл скелети. 
Қўл скелети елка камарининг суяклари-кўкрак ва умров, билак, 
тирсак, панжа суякларидан иборат. Елка суяги 20-25 ѐшда, билак суяги 21-25 
ѐшда, тирсак суяги 21-24 ѐшда, кафт усти суяклари 10-13 ѐшда, кафт 
суяклари 12 ѐшда, бармоқ фаланги суяклари 9-11 ѐшда суякланади. У нарса 
таълим-тарбия, мехнат жисмоний тарбия, расм солиш ва ѐзишда эътиборга 

---

олиниши керак. 
Оёқ скелети. 
Оѐқ скелетига чаноқ камарининг суяклари ва сон суяги, болдир 
суяклари ва панжа суяклари киради. Чаноқ суякларининг суякланиши 
жисмоний тарбия ва мехнатда эътиборга олиниши керак. Чаноқ 
суякларининг нотўғри бирикиши узоқ муддат ўтириш, тик юриш, оғир юк 
кўтариш, овқатланишнинг етарли бўлмаслиги натижасида вужудга келади. 
Сон ва капа кичик болдир суяклари 20-24 ѐшда кафт олди суяклари 17-21 
ѐшда, оѐқ панжа фалангалари 15-21 ѐшда тўлиқ суякланади. Оѐқ панжаси 
узоқ муддат тик туриш, тор оѐқ кийим кийишганда оѐқ панжаси текисланади 
ва текис панжа касали вужудга келади.