5-mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish Reja

"Tashkilotning  tashqi  muhiti  bugungi  kun  rahbarlari  uchun 

muammolar  manbaiga  aylanib  bormoqda.  Jamiyat  uchun  eng  muxim 

tashkilotlar  -  biznes,  maorif,  davlat  -  rahbarlari  jaxonda  sodir  bo‘lgan 

yaqindagi  voqealar  ta’sirida  tez  o‘zgarayotgan  tashqi  muxitga  va  uni 

tashkilotning  ichki  tuzilishiga  ta’siriga  diqqat-e’tiborini  qaratishga  majbur 

bo‘ldilar". 

Tashkilotning  raqobatbardoshligi  va  yashovchanligi  rahbarlarga 

bog‘liqligi  uchun,  menejer  tashqi  muhitda  uning  tashkilotiga  ta’sir  ko‘rsatadigan 

muhim  omillarni  aniqlashni  bilishi  majbur.  Tashqi  omillarning  ahamiyati  har  bir 

tashkilot  uchun  va  bir  tashkilot  doirasidagi  bo‘limlar  uchun  ham  har-xil.  Barcha 

tashqi  omillar  ichida  menejer  o‘z  tashkilotiga  taallukli  omillarni  ajratib,  ularni 

hisobga olish zarur. 

* Tashkilotga aloqador tashqi muxit omillarini ikki guruxga ajratib o‘rganish 

mumkin:  bevosita  ta’sir  etuvchi  muxit  va  bilvosita  ta’sir  etuvchi  muxit.  Bevosita 

ta’sir  muxiti  o‘z  ichiga  tashkilot  jarayonlariga  bevosita  ta’sir  etib  va  ushbu 

jarayonlarning  ta’sirini  o‘zida  aks  ettiradigan  omillarni  oladi.  Bunday  omillarga 

xom-ashyo va materiallar etkazib beruvchilar, mehnat resurslari, qonunlar va davlat 

tartibot muassasalari, iste’molchi va rakobatchilar kiradi. 

Bilvosita  ta’sir  muxitiga  jarayonlarga  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  va  darxol  ta’sir 

etmasa  ham,  ma’lum  darajada  ahamiyatga  ega  omillar  kiradi.  Bu  erda  so‘z 

iqtisodiyotning  holati,  fan-  texnika  tarakkiyoti,  ijtimoiy-madaniy  va  siyosiy 

o‘zgarishlar, guruxlar manfaatlari ta’siri hamda boshqa mamlakatlarda ruy bergan 

tashkilot uchun ahamiyatli voqealar kabi haqida ketmoqda. 

Tashkilot  tashqi  muxitining  barcha  omillari  bir-birlariga  o‘zaro  bog‘liq, 

o‘zgaruvchan  va  tashkilotga  turli  darajada  ta’sir  ko‘rsatadilar.  Tashqi  muxit 

omillarining o‘zaro bog‘liqligi – bu bir omilning o‘zgarishi boshqa omillarga ta’sir 

etish kuchi darajasidir. Bu narsa, ayniqsa, jaxon bozorida ahamiyatlidir. 

---

Tashqi muxitning yana bir jixati - uning murakkabligidir. Tashqi muxitning 

murakkabligi  deyilganda,  tashkilotga  ta’sir  ko‘rsatuvchi  omillar  soni  va  ularni 

o‘zgarib turishi darajasi tushuniladi. Muxitning harakatchan igi - tashkilot atrofida 

sodir bo‘layotgan o‘zgarishlar tezligi. Harakatchanlik tashkilotning ayrim bo‘limlari 

uchun  yuqori,  ayrimlari  uchun  past  bo‘lishi  mumkin.  Muxitning  harakatchanligi 

qarorlar qabul qilish jarayonini kiyinlashtiradi, chunki bunda ko‘p miqdorda turli xil 

ma’lumotlar ilab etiladi. Ma’lum bir omil haqida tashkilot ega bo‘lgan ma’lumotlar 

miqdori,  hamda  ushbu  ma’lumotlarning  ishonchlilik  darajasi  tashqi  muxitning 

noaniqlik  darajasini  ifodalaydi.  Tashqi  muxit  qanchalik  noaniq  bo‘lsa,  samarali 

qarorlar qabul qilish shunchalik kiyinlashadi. Halkaro muxitda faoliyat ko‘rsatuvchi 

tashkilotlarga  madaniyat,  iqtisodiyot,  qonunchilik  va  siyosiy  holatdagi  farklarni 

tushunish va hisobga olish zarur.