5-Мавзу. Талаб ва таклиф эластиклиги Эластиклик ва унинг турлари. Нуқтасимон ва ёйсимон элистик, уларни ҳисоблаш

5-Мавзу. Талаб ва таклиф эластиклиги

• Эластиклик ва унинг турлари.
• Нуқтасимон ва ёйсимон элистик, уларни ҳисоблаш.
• Даромадга кўра талаб эластиклиги ва кесишган талаб эластиклиги.
• Солиқ юкини истеъмолчи ва ишлаб чиқарувчи ўртасида тақсимланишини эластиклик назариясига кўра таҳлили.




Тайёрлади: и.ф.н., доц. Мустафакулов Ш.И.

Эластиклик - бир ўзгарувчининг бошқа бир ўзгарувчи таъсири остида ўзгаришини ўлчайдиган ўлчов; аниқроқ қилиб айтганда, бирор ўзгарувчининг бир фоизга ўзгаришини натижасида бошқа бир ўзгарувчининг маълум фоиз миқдорга ўзгаришини кўрсатадиган сондир.
***
Бунга энг муҳим мисоллардан бири бўлиб, нархга боғлиқ бўлган талаб эластиклигидир. Бу эластиклик товар нархининг бир фоизга ўзгариши, унга бўлган талабниннг неча фоизга ўзгаришини кўрсатади.

Нархга боғлиқ талаб эластиклиги қуйидагича аниқланади:

Бу ерда  Q% -Q нинг фоиз ўзгариш;  P% -P фоиз ўзгариши. Фоиз ўзгариш, ўзгарувчининг абсолют ўзгаришини, ўзгарувчининг олдинги даражасига нисбатидир, яъни

Талабнинг нархга кўра нуқтавий эластиклик коэффициентини ҳисоблаш формуласи:

Талабнинг нархга кўра ёйсимон эластиклигини ҳисоблаш формуласи:
Бу ерда ваQ1D ва Р1 талабнинг ва товар нархининг бошланғич қийматлари, Q2D ва Р2 - талабнинг ва товар нархининг ўзгарган қийматлари.

Эластиклик коэффициенти қийматига қараб талабни эластик, ноэластик ва бирлик эластикликка эга бўлган талабларга ажратиш мумкин. Агар талабнинг нарх бўйича эластиклик коэффициенти бўлса, талаб эластик дейилади. Агар талабнинг нарх бўйича эластиклик коэффициенти бўлса, талаб ноэластик дейилади. Агар талабнинг нарх бўйича эластиклик коэффициенти бўлса, талаб бирлик эластикликка эга дейилади.

Нархга боғлиқ талаб чизиғи
Ep= -
a/2
a/2b
P, баҳо
Q= a-bP
Ep= -1
Ep= 0
a
Q
a/b
Эластикликнинг ўзига хос алоҳида кўринишлари
P
D
P*
Q
P
D
Q*
Q
Абсолют эластик
бўлган талаб чизиғи
Эластик бўлмаган талаб чизиғи
Талаб эластиклиги нархдан ташқари, даромадга ҳам боғлиқдир. Кўпгина товарларга талаб, истеъмолчилар даромади ошганда ошади. Даромад бўйича эластиклик, бу даромад R(Revenue)ни бир фоизга ўзгариши талаб қилинган товар Q ни неча фоизга ўзгаришини билдиради:
Товарлар даромадга боғлиқ талаб эластиклигига кўра қуйидагиларга бўлинади: нормал товарлар, агар ER>0 бўлса; юқори категорияли товарлар, агар ER>1 бўлса; қуйи категорияли товарлар, агар ER<1 бўлса.
Солиқ юкининг тақсимланиши
P1
P0
Pm
E1
E0
Soliq yuki ortiqchaligi
M
S1
S
Iste’molchi to’laydigan
qism
Ishlab
chiqaruvchi to’laydigan qism
Сигарет таклифи қуйидаги тенглама орқали берилган:
Qs=3200+4P.
Мувозанат нарх Ре=500 сўм. Ҳар бир сигарет қутисига давлат 50 сўм солиқ белгилади.
Агар, талабни нархга кўра эластиклиги -0.5 га тенг бўлса, сигарет бозорининг мувозанат параметрлари ҳамда солиқ юкини истеъмолчи ва ишлаб чиқарувчилар зиммасига тақсимланиши ва “солиқ юки” ортиқчалиги аниқлансин.
7800
1500
Е0
Qe=5200
Pe=500
S
3200
S1
T=50
P1=522
P2=472
5088
3000
Е1
Q
P
Qe=3200+4*500=5200
Epd=-b*P/Q; -05=-b*500/5200
b=-5.2
Qd=a-bP; 5200=a-5.2*500 a=7800. Демак,
Талаб функцияси Qd=7800-5.2*P га тенг.
Qs=3200=4(P-50) 3000+4*P
Qe1=3000+4*P=7800-5.2 P1=522
Qe1=5088
SA=5088*(522-500)=
111936 cўм
SB=5088*(500-472)=
142464 cўм
Sc=1/2*(522-472)*(5200-5088)
=2800 cўм

Уйга вазифа

Талаб функцияси қуйидагича берилган:

Q=10-2P

Аниқлансин:

• Товар нархи 3 га тенг бўлганда нархга боғлиқ талаб эластиклиги коэффициенти;
• Қайси нархда талаб эластиклиги -0.5га тенг?

Эътиборларингиз учун раҳмат толиби илм аҳллари!