5-mavzu: Soliq siyosati va uning asosiy yo’nalishlari Reja: Soliq siyosati, boshqaruvi va muvofiqligi



Download 363,17 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/6
Sana26.02.2022
Hajmi363,17 Kb.
#473203
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
soliq



5-mavzu: Soliq siyosati va uning asosiy yo’nalishlari
 
Reja: 
1.
 
Soliq siyosati, boshqaruvi va muvofiqligi. 
2.
 
O’zbekiston Respublikasi soliq siyosati va uning huquqiy asoslari. 
3.
 
Iqtisodiyotni modernizasiya qilish sharoitida soliq siyosatini ishlab chiqish va 
uni amalga oshirishda davlatning roli.
4.
 
O‘zbekiston Respublikasi soliq siyosatining xususiyatlari va yo‘nalishlari. 
 
 
1.Soliq siyosati, boshqaruvi va muvofiqligi. 
Bu mavzuda hukumat nuqtai nazaridan soliq siyosati, uni boshqaruvi, 
muvofiqligi va soliq solishning ichki o’zaro bog’langan xususiyatlarini ko’rib 
chiqadi. Har qanday hukumat o’z fuqarolarini o’rnatilgan qonun-qoidalar va 
normalar bo’yicha soliq to’lashlarini hohlaydi, lekin bir qator qiyinchiliklar bu 
ishni yuqori darajada amalga oshirga yo’l qo’ymaydi. 
Simon James o’zining “Dictionary of Taxation” kitobida soliq siyosatini 
“hukumatning soliq tizimiga yondashuvi” sifatida ta’riflaydi. Rivojlangan 
mamlakatlarda soliq tizimidagi muammolardan biri bu ularning ko’p yillardan beri 
hali hanuz mavjud ekanligi va o’tmishda qabul qilingan bir qator dasturlardan 
qolgan meros shu bilan birga bu muammolarning ichki kanallar bilan o’zaro 
bog’langanligi ularning qo’rqinchli darajada murakkablashtirgan
1

AQSh g’aznachiligi sobiq sekretari (William E. Simon) xulosa qilishicha:
“Millat xuddi biron kishi tomonidan aynan biror bir maqsad uchun yaratilgan 
soliq tizimiga ega bo’lishi kerak”. Kam miqdordagi davlatlar aynan bir maqsad 
uchun yaratilgan soliq tizimiga egalik qiladi. Buyuk Britaniya soliq tizimini eng 
oxirgi ko’zdan kechirgan “the Mirrless Review” tahlilida, alg’ov-dalg’ov soliq 
stavkalari va soliq bazasini o’rnatishdagi mantiqiy bog’liqlikning kamchiliklari va 
turli xildagi iqtisodiy faoliyatlar bo’ylab arbitrajlik diskriminatsiyalari Buyuk 
Britaniya soliq tizimini dunyodagi eng murakkab soliq tizimi deb aytilishiga sabab 
bo’ldi. The Mirrless review Adam Smitning to’rt qonunini ko’rib chiqishi 
bo’yicha Near universal qo’llab quvvatlashga yaqin lekin ular bir maqsad bilan 
ikkinchi maqsadni muvozanatda saqlash jarayonida yuzaga keladigan haqiqiy 
savollarni yechishga yordam bermaydi. Ikkita qarama qarshi tomonlarni 
muvozanatga keltirish bo’yicha vaziyatlar sodir bo’lib turadi chunki soliq siyosati
bir vaqtning o’zida ikki va undan ortiq ortiq maqsadlar talablariga to’g’ri kelishi 
1
Advanced Taxation (UK), BPP Learning Media Ltd BPP House, Aldine Place 142–144 Uxbridge Road London 
W12 8AA, 2014


kerak. Bu esa soliq siyosatini shakllantirishning juda murakkablashtiradi va tez tez 
huquqiy, ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy muhitni va noiqtisodiy omillar hisobga 
olgan holda davlat xarajatlarini bir vaqtda o’zgarishiga olib keladi.
Kengroq va ko’p o’lchovli raqobatlshuvchi omillar hamisha ham yetarli 
darajada qadrlanmagan natijasida soliq siyosatiga juda sayoz ravishda e’tibor 
berilishi bilan tugaydi. 
Soliq siyosati (va reformi) yaratish bo’yicha katta miqdordagi tadqiqotlar 
amalga oshirilishi natijasida ikkita asosiy savol (predmet) ayon bo’ldi. Birinchisi 
rejalashtirilmagan noqulay natijalar va ikkinchisi ikkita biri-biriga qarama-qarshi 
bo’lgan tomonlarni muvozanatda saqlash. 
James va Edward shunda deb izohlaydi: 
Iqtisodiyot tizimidagi noqatiyliklar (o’zgaruvchanliklar) biri biriga shunchalik 
ta’sir qilishi natijasida to’g’ridan-to’g’ri dastlabki o’zgarishlarga bog’liq 
bo’lmagan boshqa o’zgarishlarga ham ta’sir qiladi. Cheklangan tahlillar ilgaridan 
rejalashtirilgan yaxshilanishlarga erishish bilan bog’liq bo’lgan o’zgarishlarni 
oldindan aytib berishga qodir bo’lmasligi mumkin. 
Bu esa iqtisodiy ijobiy o’zgarishga erishish uchun ishlab chiqilgan islohot 
amalda ahvolni bundanda yomonlashtirishga olib keladi. 
Masalan: tasavvur qilamiz shtat ichimlik ishlab chiqarishda ishlab chiqarish 
jarayoni uchun soliq soladi, ya’ni hamma sotib olishi shart (aytaylik, chunki 
ichimlik suvini ichish xavfli), lekin bu ishlab chiqarish jarayoni ko’plab zaharli 
moddalar yaratadi. Bu soliq suvning umumiy narxining oshishiga, qimmatlashishi 
sababli odamlarga ta’sir qilib ularning aslida iflos suv ichishiga olib kelishi 
mumkin.
Bu esa shtatning sog’liqni saqlash va tibbiy xizmat ko’rsatish sohasi 
zimmasiga ortiqcha og’irlik yuklaydi va odamlaga ishlaridan voz kechib 
o’zlarining sog’liqlarini tiklab olishiga vaqt kerak bo’lishiga olib keladi. 
Ishlab chiqarish oqibatida yuzaga kelgan zarar, ishlab chiqarish faoliyatidan 
undirilgan soliqdan kelgan foydaga nisbatan iqtisodiyotga ko’proq ta’sir qilib va 
unga salbiy ta’sir qilishi mumkin. 
To’g’ri soliq undirish ya’ni optimal soliq undirish g’oyasi,iqtisodiy 
samaradorlik va mol-mulkka nisbatan haqqoniylik ildizlari bilan o’zaro boglangan. 
Lekin muvozanat shu yerda zarbaga uchraydi ya’ni iqtisodiy samarodor bo’lish 
soliq to’lovchiga nisbatan nohaqlik bo’lishi mumkin(yoki teskarisi) va shunday 
qilib, bu ikki g’oya o’rtasida qarama-qarshilik mavjud.
The Mirrless review The Mirrlees sinovi shunday deydi: 
Soliq tizimi maqsadlarini shakllantirish yo’llari: 
-
Soliq tizimi ijtimoiy soha va iqtisodiy sohalaridagi samaradorligiga salbiy 
ta’sirlarini minimallashtirish; 


-
Boshqaruv va muvofiq kelish xarajatlari- hamma narsa teng bo’lishi , tizim 
boshqaruvi esa kamroq xarajat talab qilishi maqsadg muvofiq; 
-
Taqsimlashdagi naf foydadan ko’ra haqqoniy bo’lishi ustun bo’lishi 
masalan: jarayonning haqqoniyligi, diskriminatsiyadan chetda bo’lishi, va 
amaldagi qonunga nisbatan haqqoniylik ; 
-
Shaffoflik- odamlar tushuna olishi mumkin bo’lgan soliq tizimi.
Oddiy, betaraf and barqaror soliq tizimi yuqorida keltirib o’tilgan natijalarga 
erishishi ehtimoli murakkab , betaraf va tez-tez o’zgarib turadigan soliq tizimiga 
nisbatan ko’proqdir. Lekin oddiylik, beteraflilik va barqarorliklarga talab juda 
kattadir chunki yuqorida keltirilgan yakuniy natijalarga erishishni osonlashtiradi
2

Shu bilan birga The Mirrless Review ”yaxshi soliq siyosati” ning talab 
qilingan xarakteristikasini o’rnatdi. 

Download 363,17 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish