5-mavzu seminari uchun Bajardi: Ergasheva Laziza Bahodir qizi, 307- guruh Nazorat savollari

3-savolga javob. Muammoli holatning mazmuni sub’yektning individual maqsadlari bilan jamiyat manfaatlari orasidagi maqsadlar va unga erishishning mumkin bo‘lgan vositalari orasidagi; faoliyatning kutilayotgan oqibatlari va uning qo‘shimcha natijasi (ijobiy yoki salbiy) orasidagi, shuningdek, ijtimoiy me`yor talablari va shaxs xususiyatlari orasidagi ziddiyatlarning (ko‘pincha o‘ylab chiqarilgan) paydo bo‘lishidan iboratdir.

4-savolga javob. Jamiyat a’zolari shaxsiy nuqtai nazarlarining shakllanishiga, ularning deviant xulq-atvorga nisbatan ijtimoiy faol munosabatlarining tarkib topishiga tarbiyaviy jarayonlar uchun bevosita mutasadli shaxslar, tashkilotlar raxbarlarining o‘rni va roli kattadir. «Ba’zilarga mumkin, boshqalarga mumkin emas», «hozir yaxshi, ertaga yomon» va shu kabi munosabat holatlarining ikkilamchi fe’l-atvor shaklida, ya’ni parallel standartlar yo‘nalishida amal qilishiga izn berish juda xavflidir. Shu boisdan, har qanday holatlarda ham mansabdor shaxslar, turli jamoat tashkilotlari va mehnat jamoalarining rahbarlari, pedagog va tarbiyachilar, qonunni himoya qiluvchi tashkilotlar vakillarining xulq-atvor me’yorlarini buzishi qatiy qoralanadi.

Insonlar bolalarga ijtimoiy me’yorlarni o’rgatib borish bilan birga, xulq-atvor me’yoriy talablarining to‘g‘ri bajarilishini nazorat etishadi va bu bilan ijtimoiy nazorat vakili vazifasini bajarishadi. Nazoratni yakka shaxs amalga oshirsa, bu ivdividual tavsifga ega bo‘ladi, agar butun bir jamoa, oila, do‘stlar, maktab, mahalla (qo‘ni-qo‘shnilar) tomonidan amalga oshirilsa, ijtimoiy tavsifga ega bo‘ladi hamda u ijtimoiy nazorat deyiladi. Ijtimoiy nazoratni o’rnatuvchi institutlar butun jamiyat quradigan poydevordir. Ularga oila, mahalla, boshqa nazorat qiluvchi organlarr, jumladan jamoat tartibotini muhofaza qilish, voyaga yetmaganlar bilan ishash bo’limlari tushuniladi. Sotsiolog olim Djon Reks Ijtimoiy nazoratni o’rnativchi qator muassasalarni sanab o’tgan. Termin lotincha "institutum" - "nizom" dan kelib chiqqan. Birinchi marta bu tushuncha 1899 yilda "Bo'sh turgan sinf nazariyasi" kitobida amerikalik sotsiolog T. Weblane tomonidan ilmiy aylanishga kiritildi.

Ijtimoiy institut so'zning keng ma'nosida odamlarni o'z ehtiyojlarini qondirish uchun tashkil etadigan qadriyatlar, normalar va aloqalar tizimidir.

Tashqi tomondan, ijtimoiy institut ma'lum bir moddiy resurslar bilan jihozlangan va ma'lum bir ijtimoiy funktsiyani bajaradigan shaxslar, muassasalar to'plamiga o'xshaydi.

Ijtimoiy institutlar tarixiy kelib chiqishi va doimiy o'zgarishi va rivojlanishida. Ularning shakllanishi institutsionalizatsiya deb ataladi.