5-Мавзу: Молиявий натижалар ва рентабеллик таҳлили Молиявий натижалар, фойда ва рентабелликни ифодаловчи кўрсаткичлар таҳлилининг аҳамияти, мазмуни, мақсади ва вазифалари

-жадвал
Асосий фаолият натижаси ва унинг таҳлили

Асосий фаолият натижаси кўрсаткичлари	Сатри	Ўтганйил	Ҳисобот йили	Фарқи (+,-)	Ўсиши, %
Маҳсулот (иш ва хизмат)ларни сотишдан соф тушум	010	3 362 225 550	5 180 801 340	1 818 575 790	154.0
Сотилган маҳсулот (иш ва хизмат)ларнинг таннархи	020	2 474 622 038	3 191 287 162	716 665 124	128.9
Маҳсулот (иш ва хизмат)ларни сотишнинг ялпи фойдаси (зарари) (сатр.010-020)	030	887 603 512	1 989 514 178	1 131 910 666	224.2
Давр харажатлари, жами (сатр050+060+070+080), шу жумладан:	040	568 302 199	752 744 444	184 442 245	132.3
Бошқа операцион харажатлар	070	135 306 333	178 630 359	43 324 026	132.0
Ҳисобот даврнинг солиқ солинадиган фойдадан келгусида чегириладиган харажатлари	080	-	-	-	-
Асосий фаолиятнинг бошқа даромадлари	090	-	-	-	-
Асосий фаолиятнинг фойдаси (зарари)(сатр030-040+090)	100	454 607 646	1 415 400 093	960 792 447	3.12

Корхонада маҳсулот (иш ва хизмат)ларни сотишдан соф тушум суммаси ўтган йилга нисбатан 1 818 575 790минг сўмга, фоизда 54 %га ортган. Сотилган маҳсулот (иш ва хизмат)ларни ишлаб чиқариш таннархи ўтган йилга нисбатан 716 665 124 минг сўмга фоизда 28.9 %га ортган.Маҳсулот (иш ва хизмат)ларни сотишдан ялпи фойда суммаси ўтган йилга нисбатан 1 131 910 666 минг сўмга фоизда 2.2 бараварга ортган.Давр харажатлари, операцион харажатларнинг ҳам ўсиши кузатилган. Асосий фаолиятнинг бошқа даромадлари кузатилмаган.Асосий фаолиятнинг натижаси ўтган йилга нисбатан 960 792 447 минг сўмга ёки 3.12 бараварга ортганлигини ижобий баҳолаш мумкин.


Маржинал фойда таҳлили

Бизнесни бошқарув қарорларини асослашда маржинал таҳлил муҳим роль ўйнайди. Маржинал фойда таҳлилида ўзаро алоқадорликка эга бўлган иқтисодий кўрсаткичларнинг учта гуруҳини таркиблаш мумкин. Бу кўрсаткичлар ишлаб чиқариш (сотиш) ҳажми,харажатлар (ўзгарувчан ва ўзгармас)ва фойда кўрсаткичларидир.

Мазкур усул кўпинча зарарсизлик таҳлили деб юритилади.Ушбу усул америка олимлари томонидан 1930 йилларда ишлаб чиқилган.Унинг ғоявий муаллифи асли касби инженер бўлган Уолтер Раутенштрах ҳисобланади. Услубиёт негизида, маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига мувофиқликда ўзгариб турувчи ва ўзгармас ҳаражатларнинг таркибланиши туради¹⁰.
Корхонанинг маржинал даромади – сотишдан тушумдан ўзгарувчан харажатларни чегириш асосида аниқланади. Маҳсулот бирлигидан маржинал даромад ушбу маҳсулотнинг баҳоси билан унга кетган ўзгарувчан харажатларнинг фарқига тенг. Баҳо таркибида эса фақат ўзгарувчан харажатлар эмас, балки доимий харажатлар ва фойда суммаси ҳам акс этади.
Маржинал таҳлилнинг асосий жиҳатлари қуйидагилар билан характерланади:
-зарарсиз ишлаш ҳажмини аниқлаш;
-корхонанинг хавфсиз (зарарсиз) ишлаш доирасини белгилаш;
-фойданинг кўзланган ҳажмида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини белгилаб олиш;
- маржинал даромадликка эришишда доимий харажатларнинг критик даражасини аниқлаш;
-белгиланган топшириқларни уддалашда доимий ва ўзгарувчан харажатлар таъсирида маҳсулот баҳосининг критик даражасини белгилаб олиш.
Маржинал даромаднинг одатда учта тур кўрсаткичи ҳисоб-китоб килинади¹¹:

• 
  Мутлақ маржинал даромад;
  
• 
  Нисбий маржинал даромад;
  
• 
  Операцион ричаг.