5-mavzu. Mantiq bilish nazariyasining tadqiqot ob’ekti Reja

---

5-mavzu. Mantiq bilish nazariyasining tadqiqot ob’ekti 
Reja: 
1. Tafakkur- mantiq ilmining o’rganish ob’ekti.
2. Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari haqida tushuncha. 
3. Mantiq tafakkur shakllari va qonunlarini o`rganuvchi fan. 
4. Mantiq fanining pedagogik amaliyotda fikrlash madaniyatini o`stirishdagi 
ahamiyati. 

Tayanch tushunchalar 
1.
Mantiq - tafakkur qonunlari, shakllari va usullarini o‘rganuvchi fan. 
2.
Logika – grekcha “logike” suzidan olingan bulib, “so‘z”, “fikr”, “aql” 
ma’nolarini bildiradi. 
3.
Tafakkur – aqliy bilish bosqichi bo‘lib, tafakkur jarayonida narsa va 
hodisalarning o‘zaro aloqadorligi, rivojlanish qonuniyatlari, istiqboli haqida 
bilimlar, g‘oyalar, gipotezlar hosil bo‘ladi. Tafakkur – mantiq ilmining o‘rganish 
ob’ekti. 
4.
Tafakkur shakllari – tushuncha, hukm va xulosa chiqarishdan iborat bo‘ladi. 
Bular hammasi ob’ektiv borliqning, predmet, hodisalarning mavhum tafakkurda 
ifodalanish shaklidir. 
5.
Mantiqiy usul – uning yordamida bayon etilgan mulohazalarga asoslanib 
tafakkur shakli muayyan tipdagi buyumlar munosabatini aks ettiradi. 
6.
Tafakkur qonunlari – chin bilimga erishish maqsadiga xizmat qiladigan 
to‘g‘ri fikrlashning aniq normalaridir. 
7.
Arastu (er. av. 384 – 322 y.) – mantiqni mustaqil Fan sifatida asoslab bergan 
qadimgi yunon mutafakkiri. 
8.
Stoya maktabi – qadimgi yunonistonda er.av. IV asrdan – eramizning II 
asriga qadar faoliyat yuritadi. Stoya maktabi vakillari tafakkurning shakl va 
qonunlarini o‘rganuvchi fanni birinchi bo‘lib «Mantiq” deb atadilar. 
9.
Al-Farobiy (873-950) – o‘z asarlarida mantiq masalalarini keng ravishda 
izchil tadqiq etgan Markaziy Osiyolik mutafakkir. 
10.
Mantiqiy qonunlar – inson tafakkurigagina xos bo‘lgan, inson tafakkurida 
turli fikr, mulohaza, muhokamalar munosabatidagina amal qiladigan qonunlardir. 
11.
Ayniyat qonuni – har bir fikr, muhokama aniq, ravshan bo‘lishini o‘zida 
ifodalaydigan mantiqiy qonun. 
12.
Ziddiyat qonuni – ziddiyatga yo‘l qo‘ymaslikni talab etuvchi, fikriy 
ziddiyatning oldini olishga qaratilgan mantiqiy qonun. 
13.
Uchinchisi istisno qonuni – tushunchaning ikki zid munosabatini 
ifodalaydigan mantiqiy qonun. 
14.
Etarli asos qonuni – fikrlashning isbotli, ishonarli bo‘lishini talab etuvchi 
mantiqiy qonun.