5 mavzu. Korxona (firma) xarajatlari va foydasi. Ish haqi reja

---

5 - MAVZU. KORXONA (FIRMA) XARAJATLARI VA FOYDASI. ISH HAQI 
REJA:
1. Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi. 
2. Qisqa muddatli va uzoq muddatli davrlarda ishlab chiqarish xarajatlarining o‘zgarish 
tamoyillari. 
3. Foydaning mazmuni. Foyda normasi va massasi. 
4. Ish haqining iqtisodiy mazmuni, tashkil etish shakllari va tizimlari. 
Korxonalarning bozorga mahsulot yetkazib berishga bo‘lgan layoqatini aniqlab beruvchi 
muhim omil sarf-xarajatlar darajasi hisoblanadi. Har qanday tovarni ishlab chiqarish iqtisodiy 
resurs sarflarini taqozo qiladi, ular ham ma’lum narxga ega bo‘ladi. Korxona bozorga taklif 
qiladigan tovar miqdori iqtisodiy xarajatlar (resurs narxlari) darajasiga, resurslardan foydalanish 
samaradorligi va tovarlar bozorida sotiladigan narxlarga bog‘liq. Bu mavzuda biz sarf-
xarajatlarning umumiy tabiati va tarkibiga to‘xtalamiz hamda foydaning tashkil topishini tahlil 
qilamiz. 
Shu bilan bir qatorda, kishilarning hayot kechirishi va turmush darajasini aniqlab beruvchi 
daromadlarning asosiy turi bo‘lgan ish haqini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Mavzuda 
ish haqining iqtisodiy tabiati bilan bog‘liq muammolar va uning shakllari hamda bozor 
munosabatlari sharoitida ish haqi darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar ko‘rib chiqiladi.
1. Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi. 
 
Ishlab chiqarish xarajatlari deganda tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va 
iste’molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflar tushuniladi.
Ishlab chiqarish 
sarf-xarajatlari tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yonilg‘i va energiya uchun 
qilingan xarajatlar, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalari, foiz 
to‘lovlari va boshqa xarajatlar kiradi.