5-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini rejalashtirish biznes reja, uning ahamiyati,mohiyati va mazmuni

6.3.1- jadval. «Jahongir» kichik korxonasining investitsiyalashtirilgan loyihalar bo’yicha foydalilik koeffitsientlarining hisob-kitobi

Loyiha	Ko’zda tutilgan xarajatlar summasi, ming so’m	Ko’zda tutilgan daromadlar summasi, ming so’m	Foydalilik koeffitsienti	Ranglar
A	600	840	1,4	1
B	900	1305	1,45	2
V	300	390	1,3	3
G	700	770	1,1	4
D	1200	1260	1,05	5

Agar foydalilik koeffitsientiga e’tibor bermasdan, faqat ko’zda tutilgan daromadlarning maksimal miqdorlariga qarab ish yuritilganda D, B va V variantlar tanlangan bo’lardi. Bunda jami xarajatlar 2,4 mln. so’mni tashkil yetgan holda, korxona daromadi 2,955 mln. so’mni tashkil kilardi. Agar foydalilik koeffitsien-tini hisobga olib tuzilgan investitsiya loyihasini amalga oshirganda, olinadigan da­romad hajmi 3,305 mln. so’mni tashkil qilishi mumkin edi.
Yuqorida ta’kidlanganlardan tashqari, amalda bo’lishi mumkin bo’lgan kompleks loyihalarni e’tiborga olish ham lozim. Bu ham investitsiya mablag’larini ajratishning variantlaridan biri bo’lib, bunda ma’lum bir loyiha bir vaqtda boshqa bir loyiha bilan parallel amalga oshirilishi mumkin. Masalan, yangi tsex qurilishi butun zavodga xizmat qiladigan energetika yoki tozalash inshootlari rekonstruktsiyasi uchun ma’lum darajada mablag’ qo’yishni talab etadi. Bunday holda, ikkala investitsiya mablag’ini sarflash loyihasining ham foydalilik koeffitsientini hisoblab chiqish lozim. Bunda ushbu koeffitsientlarning individual darajalariga e’tiborni qaratish shart emas. Misol uchun, firmada 600 ming so’m mablag’ sarflab, 840 ming so’m daromad keltiriladigan loyiha bor. Bunda foydalilik koeffitsienti 1,4 (840/600) ni tashkil etadi. Lekin, shu bilan birga, firma umumzavod xo’jaligini takomillashtirishga yana 100 ming so’m sarflashi zarur. Bu esa daromadlilikni faqat 60 ming so’m miqdoridagina o’sishiga olib keladi yoki boshqacha qilib aytganda, bu loyiha bo’yicha foydalilik koeffitsienti 1 dan kichik bo’lib, 0,6 (60/100) ni tashkil etadi. Biroq, agar bir-biri bilan bog’liq bo’lgan ushbu loyihalar bo’yicha investitsiyalar miqdorini va kutilayotgan daromadlarni qo’shsak, bunda birinchi holatda 700 ming so’m (600+100), ikkinchi halatda esa 900 ming so’m (840+60) kelib chiqishini ko’ramiz. SHunday qilib, umumiy (integral) foydalilik koeffitsienti 1,29 (900/700) ni tashkil etadi, ya’ni 1 dan ancha yuqori. Bu esa bizga ikkala loyihani bir vaqtda amalga oshirish uchun qancha mablag’ sarflash mumkinligini ko’rsatadi.

1 Г. Берл. Создать свою фирму. М. Дело, 1994. 20-21-бетлар.