5-мавзу: Илк ўрта асрлар ўзбек давлатчилиги: ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маданий ҳаёт

Таянч тушунчалар:
Аббосийлар – араб халифалари сулоласи бўлиб (749-1258 йй.), бу сулолага Муҳаммад Пайғамбарнинг амакиваччаси Абу-ул Аббос ас-Саффоҳ (749-754 йй.) асос солган. Аббосийлар сулоласи беш аср, яъни 749 йилдан 1258 йилгача ҳукм сурган. Аббосийлардан 38 киши халифа бўлган.
ажам – араблар ўзлари босиб олган ҳудудлардаги бошқа халқларни, жумладан, Яқин, Ўрта Шарқ ҳамда Ўрта Осиё халқларини шундай атаганлар.
амир ал-мўъминин – мўминларнинг ҳукмдори. Илк ислом даврида халифаларнинг кенг қўлланилган унвони. Бу унвонни дастлаб халифа Умар олган. Кейинги барча халифалар ҳам шу унвон билан юритилган.
амир ул-умаро – ҳарбий ишларни бошқарган
бантак – қул
бий – уруғ ва қабила оқсоқоли
бухорхудот – Бухоро маҳаллий ҳукмдорлари, йирик ер соҳиблари
вазир ул-вузаро – улуғ вазир
вақф – масжид, мадраса ва муқаддас жойлар учун ажратилган мулк бўлиб, улар солиқдан озод этилган.
вағн – ибодатхона
вағнпат – коҳин, ибодатхона руҳонийси
вағнзе – ибодатхона тасарруфидаги ер ва мулклар.
гувокор – савдогар
девон ад-дар – кенгаш, у ўз навбатида учга бўлинган.
доя – чўри
деҳқон – “қишлоқ ҳокими”, заминдор
жизя – жон солиғи; ғайридинлардан олинадиган жонбош солиғи;
ихшид – вилоят ҳокими, хон ёки амир авлодлари
иқта – давлат ерлари халифа томонидан ҳарбий йўлбошчилар ва амалдорларга умр бўйи ёки меросийлик тариқасида берилган.
кадивар – йирик заминдорга муте қишлоқ аҳолиси
кашоварз – зироаткор
корикор – хизматкор
кўшк – истеҳкомли баланд қўрғон
мулк – хусусий ер эгаларига қарашли ерлар
муфатиҳ – вақф ишларини амалга оширувчи шахс
наф – илк ўрта асрларда Суғдда шаҳар ва қишлоқ аҳолиси шундай номланган.
озод – мулкдор
озодкор – шаҳар ҳунарманди