5-мавзу. Бошқарув мақсади ва функциялари

Мақсадни туркумлаш белгалари
Мақсадлар
1	2	3
1	Умумжамият миқ-ёсидаги муноса-батларни акс эт-тиришига қараб	сиёсий мақсадлар иқгисодий мақсадлар социал мақсадлар маърифий-маънавий мақсадлар халқаро муносабатлар соҳасидаги мақсадлар ва бошқ.
2	Бошқарув покона-лари (даражала-ри)га қараб	Ҳудудий бошқариш мақсадлари: мамлакат мақсадлари вилоят мақсадлари туман мақсадлари қишлоқ мақсадлари ишлаб чиқариш мақсадлари халқ хўжалиги мақсадлари тармоқ (сектор) мақсадлари корхона (фирма) мақсадлари якка шахс мақсади
3	Амалга ошириш муддатига қараб	жорий мақсадлар истиқболдаги (перспектив) мақсадлар
4	Бошқарувнинг амалга оширили-шига қараб	узлуксиз (кундалик) мақсадлар фурсатли мақсадлар бир марталик мақсадлар
5	Кутиладиган нати-жаларга қараб	пировард мақсадлар оралиқ мақсадлар
6	Мураккаблик да-ражасига қараб	оддий, анъанавий мақсадлар муаммоли мақсадлар инновацион мақсадлар

Мазкур туркумланишдан кўриниб турибдики, мақсадлар ўза-ро боғлиқ бўлиб, муайян иерархияга, яъни юқори ва қуйи мақ-саддарга бўлиниши, бир мақсад бошқа бир мақсадга бўйсуниши мумкин.

Жорий мақсадлар деганда бир йил ичида, йил чораги, бир ой ва ундан ҳам камроқ муддат мобайнида амалга оширила-диган мақсадлар тушунилади, Масалан, корхона бўлимлари ол-дида бир йил мобайнида амалга оширилиши мўлжалланган қуйи-даги функционал жорий мақсадлар қўйилган бўлиши мумкин (13-жадвал).

13-жадвал

Жорий мақсадлар

№	Корхона бўлимлари.	Жорий мақсадлар
1	2	3
1	Ишлаб чиқариш бў-лимлари	Корхонада "х" номли янги маҳсулотни иш-лаб чиқаришни йўлга қўйиш
2	Технология бўлими	х" маҳсулотини ишлаб чиқариш бўйича янги технологаяни жорий қилишни якунлаш
3	Тадқиқот бўлими	"х" КВТ қувватга эга бўлган маҳсулот моделини ишлаб чиқиш
4	Мехнат бўлими	А" маҳсулот турини битга ишчига тўғри ке- ладиган ишлаб чиқарилишини "х" донага кў- пайтириш
5	Маркетинг, савдо бў- лими	Маҳсулот сотиш ҳажмини "А" сўмга кўпай- тириш
6	Молия бўлими	Фойдани "х" сўмга кўпайтириш Карздорликни "х" сўмгача камайтириш Акциядан олинадиган даромадни "х" сўмга кўпайтириш
7	Социал бўлим	Маҳаллий ҳокимиятга "n" сўмлик маблағ аж- ратиш
8	Экология бўлими	Атмосферага чиқариб ташланадиган чиқин- диларни "х" м^3 га камайтириш

Аммо, масаланинг бошқа томони ҳам бор. Агар мақсад мураккаб ва устига-устак амалга ошиши гумон бўлса, унда бошқариш ижобий натижаларга эришишдан маҳрум бўлади.

- Ҳар қандай мақсаднинг самарадорлиги эришилган натижага тўрри баҳо берилишига ва уни рағбатлантириш даражасига боғ-лиқ. Агар эришилган натижага адолат юзасидан баҳо бериш ва
уни тегишли равишда рағбатлантириш одат тусига кирган бўлса, у ҳолда бу корхонада ўрнатилган бошқариш. усуад равнақ топиб бораверади.
1991 йилнинг 31 августида Узбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги эълон қилинди. Шуқцай бир шароитда республикада давлат ва иқгисодиётни қайта қуришнинг бош мақсади Президентимиз И. Каримов томонидан қуйидагича аниқлаб берилди:¹
Пировард мақсадимиз ижгимоий йўналтнрилган барқарор бозор иқгисодиётига, очиқ ташқи сиёсатга эга бўлпш кучли демократик ҳуқуқий давлатни ва фуқаролик жамиятини барпо этишдан иборатднр.
Бу мақсад ниҳоятда мураккаб ва кўп қирралидир. Унинг амалга оширилиши сиёсий, иқгисодий, маънавий, ҳуқуқий соҳалардаги асосий мақсаддарга эришшшшига боғлиқ. Шу сабабли бош мақ-сад (БМ)га эришишнинг аниқ йўналишлари белгилаб олинди ва қуйидаги тўрт гуруҳцаги биринчи даражали мақсадлар ажратилди:
1. Ижтимоий-сиёсий соҳадаги мақсадлар.
2. Ижтимоий-иқтисодий соҳадаги мақсадлар.
3. Маънавият соҳасидаги мақсадлар.
4. Халқаро муносабатлар соҳасидаги мақсадлар. Ижтимоий-сиёсий соҳадагя мақсадлар, ўз навбатида, қуйидаги
иккинчи даражали мақсадларга бўлинади:
1.1. Маъмурий-буйруқбозлик, авторитар тузум механизми ва ту-зилмаларидан қутшиш.
1.2. Давлат қурилишининг демократик-ууқуқий тамойил ва меъ-ёрларига ўтиш.
1.3. Фуқаролик жамттига ўтишнинг пойдеворини қуриш ва бошқ.