5-Мавзу: Биологик суюқликларни тахлил қилувчи техник қурилмалар ва аппаратлар

Биокимёвий анализаторнинг ишлаш принипи
Лабораторияларда қон тахлилларини бажаришни биокимёвий анализаторларсиз тасавур қилиш қийин. Уларнинг ишлаш принтсипи компютер, оптик ва механик технологияларга асосланган. Бундай ускуналар ёрдамида қоннинг биокимёвий таркибини ва унинг параметрларининг энг муҳим қийматларини аниқлайдиган турли хил тестлар ўтказилади.
Қон анализаторларининг юқори кўрсаткичлари соғлиқни сақлашда жуда муҳим рол ўйнайди. Ушбу ускуналар туфайли аҳолини умумий тиббий кўрикдан ўтказиш ва турли касалликларга чалинган беморларни текшириш вазифалари муваффақиятли ҳал этилмоқда. Ҳозирги вақтда ишлаб чиқарувчилар қонни биокимёвий таҳлил қилиш учун жуда кўп сонли қурилмаларни ишлаб чиқарадилар. Улар бир-биридан вариантлар тўпламида фарқ қилади, аммо уларнинг ишлаш принтсипи бир хил.
Биокимёвий анализатор нима ва унинг ишлаш тамойили нимага асосланган?
Биокимё қон текшируви учун асбоб - бу қон ҳужайраси жуда кичик диаметрли (тешик) махсус тешикдан ўтиб кетганда пайдо бўладиган пулслар сонини ҳисоблаб чиқадиган ва бу пулсларнинг характерини аниқлайдиган асбобдир. Биокимёвий анализаторнинг ишлаш принтсипи жуда оддий. Тешикнинг иккала томонида бир-биридан мустақил иккита электрод бор. Ҳужайра диафрагма орқали ўтиб кетганда электр импулси ҳосил бўлади, уни махсус датчик қайд этади. Диафрагма орқали текширилган ҳужайралар консентратсияси даражасини аниқлаш учун каналдан керакли миқдордаги намуна ўтказилади ва ҳосил бўлган импулслар ҳисобланади.
Баъзан пулсни ҳисоблаш муваффақиятсиз тугади ва қурилма нотўғри натижа беради. Бу, масалан, иккита ҳужайра бир вақтнинг ўзида диафрагмада бўлганда содир бўлади. Бундай ҳолда, анализатор уларни битта электр импулси сифатида қайд этади. Бундай хатоликка йўл қўймаслик учун синов намунаси маълум консентратсиядаги изотоник эритма билан суюлтирилади. Бу ўз вақтида қурилма каналида фақат битта ҳужайранинг мавжудлигига эришишга имкон беради. Шунга қарамай, синовдан олдин қон дозаси етарли даражада аралашмаган бўлса, намунани тўғри суюлтириш билан ҳам хато чиқариб ташланмайди.
Биокимё анализатор томонидан ўтказилган таҳлил натижалари рақамли қийматлар (мутлақ ва нисбий) шаклида ва қўшимча график тасвир - синовдан ўтган қон ҳужайраларини уларнинг ҳажми бўйича тақсимланиш гистограммаси шаклида намойиш этилади. Параллел равишда олинган ҳар икки турдаги маълумотларни таҳлил қилинади.

Биокимёвий анализаторлар учун реактивлар

Лаборатория тадқиқотлари жараёнида қонни биокимёвий таҳлил қилиш учун оддий ярим автоматик қурилмалар ҳам, комплекс тўлиқ автоматлаштирилган қурилмалар ҳам қўлланилади. Ҳар бир анализатор, қоида тариқасида, маълум бир реактив воситасидан фойдаланишни назарда тутади.

Анализатор реактив тўпламларининг асосий таркибий қисмларига қуйидагилар киради.

• изотоник эритувчи;
• тозалаш таркиби (ҳар бир намунадан кейин қўлланилади);
• лизис эритмаси;
• қурилмани чуқур тозалаш учун композитсион;
• датчикни тез тозалаш учун таркиб (хизмат кўрсатиш жараёнида ҳам ишлатилади).