5-ma’ruza joizliklar maydonlari. O‘lchamlar. Reja

Dopusklar va o‘tkazishlar tizimlari.


Dopusklar va o‘tkazishlar tizimlari deb tajriba, nazariy va eksperimental izlanishlar asosida konuniyatli tuzilgan va standartlar shaklida rasmiylashtirilgan dopusklar va o‘tkazishlar qatorlarining majmuasiga aytiladi.
Tizim mashina detallarining tipaviy birikmalari uchun dopusklar va o‘tkazishlarni minimal, lekin amal uchun etarli variantlarini tanlash uchun mo‘ljallangan. Bunday tizim kesish asboblari va kalibrlarni standartlash, mahsulot va uni qismlarini loyihalashni, ishlab chiqarishni osonlashtirishga imkoniyat beradi, o‘zaroalmashinishga erishish uchun yo‘l ochib mahsulot sifatini ham oshiradi.

O‘zbekistonda va ilgari Iqtisodiy hamkorlik Kengashiga kirgan barcha davlatlarda dopusklar va o‘tkazishlar yagona tizimidan (ESDP SEV) va asosiy o‘zaroalmashinish normalaridan foydalanilmokda. ESDP SEV detallarning birikuvchi va birikmaga kirmaydigan silindrik, yassi va boshqa elementlariga tegishli. ESDP SEVda teshik sistemasi va val sistemasi bo‘yicha o‘tkazishlar nazarda tutilgan.

Teshik sistemasidagi o‘tkazishlarda tirqish va tarangliklarni turli qiymatlariga asosiy teshikni (N) turli dopuskli vallar bilan biriktirish hisobiga erishadilar.
Val sistemasidagi o‘tkazishlarda tirqish va tarangliklarni turli qiymatlariga asosiy valni (h) turli dopuskli teshiklar bilan biriktirish hisobiga erishadilar.
Asosiy teshik bilan asosiy val dopusk maydonlari detal tanasi tomonga joylashadi.(rasm)

O‘tkazish sistemasi konstruktorlik, texnologik va iqtisodiy afzalliklarga ko‘ra tanlanadi.

Aniq teshiklar qimmatbaho o‘lchamli kesish asboblari yordamida ishlanadi.(zenker, razvertka, sidirgich va x.o.). Bu asboblarni xar biri muayyan dopuskli bir o‘lchamga ishlov berishi mumkin. Vallar esa, o‘lchamidan qat’iy nazar, bitta keskich yoki jilvirlash doirasi bilan ishlanishi mumkin.